‘Samen op weg naar een Empathische woonomgeving’

20 oktober 2022 10:53

• Bedrijfsadvies

Dat onze woningmarkt en gezondheidssector overspannen zijn, is bekend. DEEL Academy wil een woonomgeving ontwikkelen die voor ons gaat zorgen vanuit dat wat we willen en (nog) kunnen. Dit doen we door samen, ook met de bewoners, te werken aan nieuwe woonoplossingen voor het waardig en indien mogelijk zelfstandig wonen te vertalen naar de dagelijkse praktijk.

Bouwen van een geschikte en menswaardige woning omvat meer aspecten, dan snel, meer en goedkoop bouwen. Het gebruik met inachtneming van krachten en behoeften van de (kwetsbare) bewoner, relatie binnen-buiten, de beleving, flexibele indelingen, ruimte voor ontmoeten en het stimuleren van nabuurschap en respect voor de natuur, zijn essentiële factoren voor het slagen van een bewonersgericht woonproject. In deze tijden waarin mensen, onder meer door goede gezondheidszorg, steeds ouder worden en tegelijkertijd het aandeel mensen dat zich op de arbeidsmarkt begeeft steeds kleiner wordt, zijn we met het traditioneel bouwen er nog niet. Deze dubbele vergrijzing, die tot nieuwe maatschappelijke uitdagingen en veranderende beroepsprofielen leidt, creëert kansen voor een vernieuwde bouwwijze en ruimte voor innovatieve mensgerichte woonconcepten die rekening houden met de sociale en natuurlijke omgeving. Dutch Empathic Environment Livinglabs (DEEL) is een samenwerkingsverband tussen kennisinstellingen, burgerinitiatieven, woningcorporaties en zorginstellingen dat beoogt om met én voor de (kwetsbare) bewoners de steeds groeiende woonopgave te beantwoorden. Op zoek naar een antwoord voor de bovengenoemde maatschappelijke uitdagingen, werken de leden van dit innovatie en co-creatieplatform samen aan het ontwikkelen van woonconcepten die de gezondheid en nabuurschap bevorderen. De innovatie vertaalt zich in een meevoelende en toekomstgerichte woonomgeving: zorgzame woningen en wijken die zich aanpassen aan en anticiperen op wat zij (nog) kunnen, willen en nodig hebben. Geïnspireerd door de uitdagingen in de dagelijkse praktijk richt het platform zich op het vinden van oplossingen op drie terreinen: “(zelfredzaam) Wonen met techniek”,”Samenredzaam wonen” en “Wonen is meer dan een huis”. Juist omdat DEEL daadwerkelijk wil komen tot concrete woonoplossingen, is de directe betrokkenheid van overheid en het bedrijfsleven in deze samenwerking noodzakelijk.

(Zelfredzaam) Wonen met techniek

Zelfredzaamheid met een (chronische) aandoening is geen sinecure en vergt onderneming vanuit zowel de bewoner als de (professionele) mensen. Het aantal thuiswonenden met een zorgbehoefte groeit, terwijl de groep jongeren die hierin mogelijk ondersteuning kan bieden krimpt. Zo is dementie volksziekte nummer één en de verwachting is dat het aandeel mensen met dementie alleen maar zal groeien. Technologie die zich aanpast aan de gebruiker, kan het leven van senioren (met dementie) en hun zorgprofessionals vergemakkelijken. Bovendien weten we eigenlijk nog maar weinig over wat mensen met dementie daadwerkelijk ervaren en voelen. De inzet van geïntegreerde en mensgerichte technologie kan hier meer inzicht in geven én ondersteuning bieden, alleen wanneer dat nodig is. De rol van technologie in het wonen is de focus binnen deze pijler: We kijken hoe slimme gebouwen mensen op een empathische, humane wijze kunnen stimuleren, ondersteunen en/of kan dienen als medicijn. Daarnaast wordt technologie ingezet om meer te weten te komen over de belevingswereld en het dagelijks leven van mensen (met bijvoorbeeld VR, Digital Twin, sensoren). Binnen deze pijler zijn, in samenwerking met een aantal ondernemers uit diverse domeinen (bouw, technologie en duurzaamheid), woonoplossingen ontwikkeld. Een voorbeeld daarvan is de Empathische Woning in Arnhem, die in samenwerking met een dertigtal (bouw)bedrijven opgezet en ingericht is. Doel is een veilige en comfortabele leefomgeving te creëren die het leven voor mensen met beginnende dementie eenvoudiger maakt en hun zelfredzaamheid vergroot. Onderdeel van de Empathische Woning is een interactieve woonkamer die mensen kan leiden door de dag met technologie die zich volledig aanpast aan de gebruiker. Geen technologie die meet hoelang de oudere stil zit, maar technologie die mensen stimuleert en ondersteunt. Op een empathische manier. Die bijvoorbeeld de gordijnen ’s ochtends opendoet, het geluid van vogels simuleert en die via een stem de oudere op een warme en persoonlijke manier helpt bij het doorlopen van het ochtendritueel. Waarbij de COOK3R, de slimme interactieve kookplaat, ook van dienst kan zijn bij bijvoorbeeld het koken van een ei.

Samenredzaam wonen

In onze participatiesamenleving wonen (kwetsbare) mensen steeds langer thuis en is er meer (in)formele zorg aan huis nodig. Dit doet een groot beroep op de zelf- en samenredzaamheid van mensen. DEEL academy onderzoekt de invloed van sociale kracht om de opgave van geschikte woningen beter vorm te geven. Eenzaamheid in onze moderne samenleving ligt op de loer. Hoe bouwen we voor samenredzaamheid? Hoe stimuleren we ontmoetingen? In hoeverre leiden ontwikkeling van nieuwe sociale woonvormen (zoals gemeenschappelijke woonvormen, hofjes woningen, meergeneratie wonen) tot meer cohesie? Leiden deze ingrepen tot vermindering van zorgkosten? En hoe vertalen we de lessen uit de dagelijks praktijk naar (ontwerp)richtlijnen voor een bewonersgerichte woningmarkt? Zo vroeg Nijmeegse woningcorporatie Talis, een aan DEEL academy aangesloten corporaties, zich af hoe haar bestaande ontmoetingsruimten beter benut konden worden. Zodat het gebruik ervan toeneemt en er meer contact tussen bewoners ontstaat. Binnen het livinglab ‘Operatie ontmoetingsruimtes’ wordt samen met architectenbureaus, ondernemers en kennisinstellingen gewerkt aan aantrekkelijke, passende ruimtes die optimaal bijdragen aan ontmoeting tussen bewoners. Bij het opstellen van nieuwe oplossingen, is nagedacht over toepassingen die als ‘gesprekstarters’ werken en mensen motiveren om een praatje te maken. Deze oplossingen worden geïmplementeerd en getoetst in deze ontmoetingsruimtes. Ook zet DEEL zich in om de bouw te ondersteunen bij het ontwikkelen van een toekomstgerichte visie op passend wonen voor diverse profielen van bewoners, om hen te ondersteunen bij het verder vormgeven van de woongemeenschappen. De bewoning van de steeds populairder wordende gemeenschappelijke woonvormen is heel divers. Deze woonvormen worden geïnitieerd en gerund door zowel vrijwilligers als professionele bouwers. Woningcorporatie Woonzorg Nederland zet, met een promotie-onderzoek binnen DEEL, beleidsmatig in op geclusterde woonvormen en het creëren van gemeenschappen. Met de vraag hoe we gemeenschappelijk wonen kunnen vormgeven om bij te kunnen dragen aan het welbevinden van de individuele bewoner maar dan ook de gemeenschap. Het gaat daarbij om richtlijnen om community building in deze woongemeenschappen te versterken of optimaal te ondersteunen.

Wonen is meer dan een huis

De toename van het aandeel kwetsbare mensen in de woonomgeving heeft ook invloed op de leefbaarheid in wijken en dorpen, bijvoorbeeld omdat het ontbreekt aan veerkrachtige sociale netwerken of voorzieningen. Dit vormt een grote en gedeelde uitdaging voor burgers, gemeenten, woningcorporaties en zorgorganisaties. Tegelijkertijd kunnen juist de buitenruimte en de buurt waarin mensen wonen, bijdragen aan een hogere kwaliteit van leven. Binnen het thema ‘Wonen is meer dan een huis’ kijken we verder dan alleen de toepassingen binnen de woning. Het doel is een slimme inclusieve wijk te ontwikkelen die zijn bewoner ‘kent’, met hem ‘meevoelt’ en waar mogelijk ook voor hem ‘zorgt’. Te denken valt bijvoorbeeld aan slimme meetapparatuur ingebed in muren, lantaarnpalen of straten, die de technische infrastructuur kunnen vormen voor veiligheidsmonitoring (zoals een ‘digitaal hek’) of het stimuleren van sociaal contact. Zo kan een wijk ontstaan waarin bewoners, meer dan waar ook, worden ondersteund en gestimuleerd en waar de woonomgeving zelf- en samenredzaamheid en sociale inclusie bevordert. We kijken naar wijkniveau én naar de impact van de woonomgeving op het gedrag van de gebruiker.

Ook hierbij maken we gebruik van ontwikkelingen in het bedrijfsleven: zo willen we inzicht krijgen in de relatie tussen het ruimtelijk ontwerp, de activiteiten die (wijk) bewoners (met dementie) ondernemen en het effect daarvan op hun emoties. Met behulp van biometrische sensoren willen we emotionele reacties van mensen in kaart brengen. 

Interessant artikel? Deel het: