Huidige arbeidsmarkt vraagt om krachtige leerwerkomgevingen en reflectieve en wendbare professionals
14 december 2021 08:38
De ontwikkelingen in de maatschappij onder invloed van technologie en globalisering gaan zo snel, dat je je er als ondernemer en als werknemer je leven lang zult moeten blijven aanpassen. Ook het beroepsonderwijs moet zich aanpassen en studenten - van alle leeftijden– opleiden tot reflectieve en wendbare professionals, die in staat zijn en blijven om regie te voeren over hun ontwikkeling. Ook met een diploma op zak ben je dus nog lang niet uitgeleerd. Dat is de opvatting van Jos Sanders, als lector verbonden aan de Academies Organisatie en Ontwikkeling en Educatie bij HAN University of Applied Sciences.
Hij is sinds 2018 lector Leren tijdens de Beroepsloopbaan en heeft inmiddels ruim 20 jaar ervaring met onderzoek naar duurzame inzetbaarheid van met name praktisch geschoolden. Hij promoveerde in 2016 aan de Universiteit Maastricht op dit thema. Daarnaast werkt hij als senior research scientist bij TNO. “We zitten in een digitaal tijdperk en de ontwikkelingen gaan razendsnel en steeds sneller,” schetst hij. “Gisteren hielp ik mijn dochter van 9 even met geschiedenisles. Dat ging over de stadsomroeper, de postkoets en de trekschuit. Een tijd waarin het zomaar een halve dag kon duren om nieuws uit Arnhem naar Nijmegen te krijgen. Daar is wel wat veranderd natuurlijk, want als er nu iets gebeurt in Nieuw-Zeeland weten we dat 10 minuten geleden al.” Het gevolg is dat de dynamiek in het werk snel toeneemt. “Werk verandert snel. Mensen die werken veranderen mee en dat vraagt keuzes. Je kunt als ondernemer dan denken dat je mensen niet meedoen of mee willen doen aan leven lang ontwikkelen, maar die ontwikkeling hou je gewoonweg niet tegen. Dan kun je er wat mij betreft dus beter maar regie op voeren. Zelf bewuste keuzes maken én werknemers helpen dat ook te doen.” Om zich te ontwikkelen hoeft die werknemer dus ook zeker niet terug de schoolbanken in. Volgens Jos Sanders is leven lang ontwikkelen dan ook veel breder dan ‘een opleiding gaan doen op latere leeftijd’.
Negatieve leerervaring
Als gezegd promoveerde Jos Sanders in 2016 op onderzoek naar duurzame inzetbaarheid bij praktisch geschoolden. Een groep die zich wel moet blijven ontwikkelen, maar opleidingen niet zo vanzelfsprekend vindt. “Dat heeft meerdere oorzaken. Praktisch geschoolden hebben bijvoorbeeld vaker een negatieve houding ten aanzien van leren en ontwikkelen en dat maakt dat ze terughoudender zijn in het oppakken van nieuwe leeractiviteiten. Wat ook niet helpt is familie, vrienden, collega’s of leidinggevenden die leren maar niks vinden. En wat ook meespeelt is dat praktisch geschoolden er minder van overtuigd zijn dat ze een opleiding succesvol zouden kunnen afronden,” stelt hij. In zijn onderzoek toonde Jos Sanders het verband aan tussen negatieve leerervaringen, gebrek aan competentiebeleving en geringe scholingsdeelname. “Negatieve leerervaringen tijdens de schoolcarrière kunnen dus grote gevolgen hebben voor leven lang ontwikkelen. Niet heel vreemd dus als een ondernemer constateert dat zijn medewerkers niet meteen allemaal staan te juichen als ze naar een opleiding ’mogen’. Niet iedereen vindt op school diploma’s binnen harken even leuk of belangrijk.”
Skillspaspoort brengt menselijk kapitaal in beeld
“Interessant in dat opzicht,” illustreert Jos Sanders, “is dat er geen relatie bestaat tussen opleidingsniveau en succesvol ondernemerschap.” Staar je als ondernemer bij werving dan ook vooral niet blind op die diploma’s. “Begrijp me niet verkeerd. Een diploma halen is en blijft heel belangrijk. Het is een bewijs dat iemand de basis van zijn vak verstaat én het is een signaal dat iemand in staat is een opleiding af te maken. Maar dat iemand zo’n diploma niet heeft, wil natuurlijk niet per sé zeggen dat iemand een vak níet verstaat of dat iemand niet kan leren. Vakvaardigheden kun je op verschillende manieren leren.” Jos Sanders ziet hier ook een uitdaging voor het beroepsonderwijs. Hoe kan het onderwijs studenten -van alle leeftijden- die een alternatief pad bewandelen ook ondersteunen in hun leven lang ontwikkelen? “Erkennen van werkplekleren, of leren in vrijwilligerswerk, mantelzorg of waar dan ook, kan werknemers helpen positieve leerervaringen op te doen. Ondernemers en hun werknemers ondersteunen bij het erkennen van die leerervaringen zou iets zijn voor het beroepsonderwijs,” stelt hij. “Die ontwikkeltrajecten zouden kunnen worden vastgelegd in een soort digitaal skills-paspoort. Het allerbelangrijkste daarbij is het expliciet maken en erkennen van ontwikkelstapjes die iemand zet, zodat iemand de eigen ontwikkeling in beeld krijgt.”
“Talenten die je in huis hebt maar niet goed gebruikt, vertrekken echt eerder naar de concurrent dan talenten die je wel goed gebruikt en waarin je veel investeert.”
Benutten en ontwikkelen wat je al hebt
Gebruik van digitale skillspaspoorten door werknemers kan ondernemers helpen zicht te krijgen op al het in de organisatie aanwezige menselijke kapitaal. Dat maakt beter benutten ervan én gericht ontwikkelen ervan ook veel eenvoudiger. En die investering in ontwikkeling is er echt niet eentje voor de buurman. “Dat is echt een misvatting. Een ondernemer die investeert in zijn werknemers, zal ondervinden dat de kans dat die mensen vertrekken juist kleiner is. We noemen dat de employability paradox,” verduidelijkt Jos Sanders. “Je investeert in je mensen. Ze worden dan wel aantrekkelijker voor de concurrent, maar ze voelen zich door de huidige werkgever ook veel meer gewaardeerd. Daardoor is de neiging om te vertrekken eerder kleiner dan groter.” Een ander voordeel van die investering is dat het voor een ondernemer, eenvoudiger is om gewenste uitstroom juist te faciliteren. En dat scheelt weer veel geld en frustratie aan vertrekregelingen en dergelijke.
Jos haalt een voorbeeld aan uit de bouw. “Werknemers kunnen dankzij de Zwaar werk regeling nu een paar jaar eerder stoppen met werken, omdat het werk fysiek nogal belastend is. Dat is een dure grap, want de kosten van die regeling zijn voor de sector zelf.” Volgens Jos zou er alles aan gedaan moeten worden om gebruik van die regeling te minimaliseren. Bijvoorbeeld door werknemers die het fysiek zware werk niet meer kunnen uitvoeren ander perspectief te bieden. Het beroepsonderwijs zit te springen om mensen die leerlingen een vak kunnen bijbrengen. “Als je gedurende je carrière bijvoorbeeld veel ervaring hebt opgedaan met het coachen en begeleiden van leerlingen of studenten in hun stage of het inwerken van nieuwe collega’s, dan kun je mogelijk ook als hybride docent aan de slag. Maar dan moet je wel wéten dat je die skills in huis hebt en je moet zoveel mogelijk van die skills ook erkend zien te krijgen.”
Tekst en fotografie: Dick Leseman
Reacties op dit artikel
Reactie plaatsen? Log in met uw account.