De populistische of de pragmatische Trump?

20 april 2017 16:23

De eerste weken van zijn ambtstermijn bleek president Trump een even ongeleid projectiel als presidentskandidaat Trump. De vraag is of en wanneer het stof gaat liggen en we een ‘normale’ bestuurder gaan zien. Gaan de wilde plannen voor grensmuren en tariefmuren in de kast? En komt er een confrontatie tussen het Witte Huis en de leiders van de Republikeinse meerderheid in Senaat en Huis van Afgevaardigden? Amerikakenner Charles Groenhuijsen schreef er twee boeiende boeken over en voorspelde in 2015 al vrij accuraat de opkomst van ‘The Donald’.

Groenhuijsens boekje over Trump is informatief, helder geschreven en geestig. Uit elke bladzijde spreekt verbazing over het feit dat deze man met dit narcistische karakter politiek zo ver heeft kunnen komen. “Eigenlijk hebben de Amerikanen een personeelsadvertentie gezet met ongeveer de volgende tekst: ‘Gevraagd voor het hoogste ambt: zeventigjarige zonder enige ervaring.’ Donald Trump heeft gesolliciteerd en is het geworden.”

Een minderheidspartij

De verkiezingsoverwinning van Trump was niet nodig geweest als de Democraten een geschikter kandidaat hadden genomineerd dan Hillary Clinton. Zij slaagde er niet in veel groepen aan zich te binden buiten die 40% van de kiezers die elke Democraat of Republikein automatisch achter zich heeft. “Ze was ook zo arrogant de swing states, waar de uitslag werd bepaald, te verwaarlozen. Al maanden vóór november waarschuwden Democraten in die staten dat het mis dreigde te gaan, dat blue collar workers massaal naar Trumprally’s kwamen maar dat Clinton nergens te zien was”, zegt Charles Groenhuijsen. “Maar – uiteindelijk had Clinton 3 miljoen stemmen meer en hebben de Republikeinen zowel in het Congres als in de Senaat zetels verloren. Er zit een verborgen verlies in die Republikeinse overwinning. Dat past bij de trend die ik in mijn boek Oh, oh, Amerika heb beschreven: de ideologie van de Republikeinen past niet bij de evolutie van de Amerikaanse maatschappij. Die wordt steeds liberaler in de Europese zin van het woord. De doodstraf, de weerzin tegen het homohuwelijk, de neiging als overheid te gaan voorschrijven wat er tussen de lakens in de slaapkamer is toegestaan –dat is allemaal zó achterhaald. Grote groepen, van jongeren tot Aziatische immigranten, kiezen daarom voor de Democraten. Alleen al vanuit demografisch oogpunt is de Republikeinse partij gedoemd een minderheidspartij te worden.”

Nieuwe vijanden maken

Trump kon ook enkel winnen dankzij de extreme verdeeldheid van de Republikeinse partij, meent Groenhuijsen. “Zestien kandidaten, van wie er sommige nog rechtser waren dan Trump. Daardoor had hij in veel voorverkiezingen al genoeg aan 20 tot 30% van de stemmen om te winnen.” Over de presidentskandidatuur van Trump was de partijtop ook erg verdeeld. De familie Bush, senator John McCain, ze kwamen niet naar de conventie, iets wat ongezien is in de Amerikaanse geschiedenis. Maar toen hij de zege bleek te brengen schaarde iedereen zich weer achter hem – voorlopig. “Ik had verwacht dat hij als dealmaker een tienpuntenplan zou opstellen, de leiders van beide partijen had uitgenodigd en met hen bekeken of er tenminste drie punten waren waarover ze het eens zouden kunnen worden. Niets daarvan. Trump blijft woest om zich heen slaan, nieuwe vijanden maken en bondgenoten van zich vervreemden. Steeds meer staten en steden vinden de weg naar de rechter, bijvoorbeeld om zijn immigratieban aan te vechten; steeds meer CEO’s zeggen openlijk: zo werkt het niet in een open economie. En dat is nog maar het begin. Want ook in eigen kring wekken zijn plannen weerstand. Veel Republikeinen moeten niets hebben van zijn plannen de overheid zwaar te laten investeren in infrastructuur. Diezelfde Republikeinen worden dan weer door hun eigen achterban teruggefloten als het op het herroepen van Obamacare aankomt. Eindelijk hoefden ze niet meer bang te zijn failliet te gaan als een van hun gezinsleden kanker krijgt en nu zou die angst terug zijn van weggeweest.”

Tot elkaar veroordeeld

Groenhuijsen denkt ook dat het met Trumps plannen voor importheffingen niet zo’n vaart zal lopen, eenvoudigweg omdat de wereldeconomie onderling te sterk verweven is. “Neem de relatie met China. Wallmart is de grootste winkelketen van de VS en die koopt bijna alle producten in China. De kiezers van Trump profiteren het meest van de lage prijzen. De Chinezen zijn dan weer de grootste houders van Amerikaanse staatsobligaties. De Amerikanen hebben de kopers, de Chinezen het geld. Ze zijn tot elkaar veroordeeld. Je kunt niet zomaar prijzen verhogen met twintig procent importheffing zonder dat dit enorme economische gevolgen zal hebben. Daarom wacht ik met spanning op het moment van draaien: wanneer de populist Trump verandert in de pragmaticus Trump.”

Dreigende verveling

De voormalige NOS correspondent in de VS is ervan overtuigd dat er achter de schermen heel wat wordt afgelobbyd om Trump in rustiger vaarwater te krijgen, maar stel dat ‘The Donald’ bakzeil gaat halen? Verliest hij dan niet wat hem zo aantrekkelijk maakt voor zijn hardcore achterban? En dan is er nog de vraag of dit karakterieel wel bij hem past. Trump moet altijd winnen en kent geen compromissen. Groenhuijsen stemt daarmee in. “Ik heb hem meer dan een jaar intensief gevolgd en dan krijg je een beeld van de man dat toch wat verontrustend is. Het schijnt dat hij erg dyslectisch is en dus nauwelijks informatie uit geschreven tekst tot zich kan nemen, iets wat toch wel essentieel is voor een president. Volgens mij heeft hij ook ADHD. Tijdens de televisiedebatten met Clinton zag je dat hij nauwelijks naar haar antwoorden luisterde en in gedachten alweer met andere dingen bezig was. Hij houdt er een slopende levensstijl op na en heeft een oud en ongezond lichaam. En tenslotte: buiten zijn vader heeft hij nooit een baas boven zich gehad. Als president moet hij met tientallen kleinere en grotere bazen rekening houden. Een herverkiezing acht ik onwaarschijnlijk, ook omdat het presidentschap hem onherroepelijk zal gaan vervelen. Hij blijft in mijn ogen een eenmalig fenomeen. Maar tot die verveling toeslaat kunnen het nog spannende tijden worden.” «

Tekst: Jeroen Kuypers

Interessant artikel? Deel het: