Bewuste veranderingen in onbewuste processen

2 maart 2020 12:08

• Bedrijfsreportages

Bouke de Boer is altijd baanbrekend geweest. Halverwege de jaren ’70 begon hij zijn eigen fysiopraktijk wat binnen no time uitgroeide tot de grootste in de kop van Noord-Holland. De praktijk maakte, vanuit Boukes specialisme in de sport, een verandering door en werd Het Sportmedisch Adviescentrum. Van daaruit leverde hij als een van de eersten in Nederland een vaste fysiotherapeut aan een club in het betaald voetbal. Vervolgens kwam hij via een oud-schaatser in aanraking met Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP) en nu is hij, samen met zijn vrouw Dorien Groot, alweer ruim vijfentwintig jaar eigenaar van NTI NLP. In die hoedanigheid is hij vanuit NLP een van de pioniers die dat combineert met systemisch werk, in de vorm van familie- en organisatieopstellingen, en traumawerk.

Hoe het begon

Bouke is in 1948 geboren. Na de MAVO heeft hij achtereenvolgens een opleiding fysiotherapie, een opleiding manuele therapie, een opleiding tot fysiotherapeut in de gezondheidszorg, een opleiding acupunctuur en een opleiding orthopedische geneeskunde gevolgd. Vanaf 1970 werkte hij eerst als een soort zzp’er in een fysiopraktijk in Bergen (N-H), om vervolgens in 1974 in Alkmaar een eigen praktijk te beginnen. Hij had daar wekelijks een sportspreekuur en van daaruit heeft hij het met een paar artsen omgezet in Het Sportmedisch Adviescentrum (SMA); wat navolging heeft gekregen en nu in heel Nederland te vinden is.

Bouke: “Ik ben altijd op de sport gefocust geweest en heb me daarin dan ook gespecialiseerd. Door SMA kwam ik al vrij snel in contact met AZ. Dat heette toen nog AZ’67, omdat het in 1967 uit een fusie tussen Alkmaar '54 en FC Zaanstreek was ontstaan. De voetballers kwamen bij ons in de praktijk, want toen had een voetbalclub nog geen eigen fysiotherapeut. Dat was in de eerste succesperiode met Kees Kist, Hugo Hovenkamp en Kristen Nygaard. Op een gegeven moment werd het zó druk, dat een van mijn medewerkers in de middaguren als masseur aan de club verbonden werd. Later, vanaf begin jaren ’80, heb ik dat zelf ook zo’n zeven jaar gedaan. Ik heb Louis van Gaal nog als voetballer meegemaakt.”

Oud-schaatser Jorrit Jorritsma (1945 – 2012) was een goede vriend van Bouke. Hij was profschaatser in de tijd van Kees Verkerk en Ard Schenk. “Hoewel hij nooit zo bekend is geworden, schaatste hij eigenlijk sneller.”, aldus Bouke, “Ze noemden hem ‘De Wereldkampioen van de midweek’, want doordeweeks was hij de snelste op het ijs. Maar in het weekend, als het erop aankwam, kon hij de spanning niet aan. Er werd hem dan ook vaak gezegd dat hij afstand moest nemen, maar niemand vertelde hóe hij dat moest doen. Via een paar Amerikaanse trainers kwam hij op een gegeven moment in aanraking met Neuro-Linguïstisch Programmeren (NLP). Hij was zo enthousiast dat hij mijn vrouw Dorien en mij heeft uitgenodigd om ook een NLP-opleiding te gaan doen. Daar zijn we op ingegaan. Eerst in Nederland; maar omdat je hier destijds met NLP nog niet zoveel verder kon komen, zijn Dorien en ik vanaf 1992 vijf jaar lang elke zomer minimaal een maand naar Amerika gegaan. Daar hebben we de opleidingen tot NLP Practitioner en NLP Master Practitioner gevolgd. Daarna hebben we nog een traject gevolgd waardoor we als gecertificeerd master-trainers zelf trainers mogen opleiden.”

Gedurende de opleidingen in Amerika zijn Bouke en Dorien in januari 1994 met NTI NLP gestart, wat Bouke tot 1997 nog heeft gecombineerd met zijn vak als fysiotherapeut. In dat jaar heeft hij zijn praktijk overgedaan aan een fysiotherapeut die ook de werkzaamheden bij AZ overnam.

“Tja… als je dat allemaal niet weet”

Bouke legt uit wat Neuro-Linguïstisch Programmeren inhoudt: “Vanuit de vraagstelling hoe het komt dat de één heel effectief is in dít en de ander in dát, is NLP eigenlijk een empirische wetenschap van de studie van succesvolle mensen. Neuro gaat over de zintuigen zien, horen, ruiken, proeven en voelen. En bij voelen gaat het dan niet over het gevoel wat je van binnen hebt, maar over het voelen van buitenaf; de druk die je ervaart. Op basis van de informatie van je zintuigen is linguïstisch de taal der hersenen. Als je ‘Feyenoord’ zegt, krijgt de fan daar een heel ander gevoel bij dan een fan van Ajax. En zo is het met alles. Bij ‘vader’, ‘opleiding’ of ‘seksualiteit’, om maar eens een paar voorbeelden te noemen, hebben we allemaal onze eigen invulling. Maar dat is een onbewust proces. NLP is een methodiek waarmee deze breinprocessen bestudeerd zijn en met programmeren probeer je er een positieve invloed op te krijgen. Dan heb je het ook over de beïnvloeding van de omgeving op mensen.

Werkt dat voor of tegen je? Ik noem een voorbeeld uit het betaald voetbal, waaruit blijkt dat mensen zich onbewust behoorlijk door hun omgeving laten beïnvloeden, want generaliserend kun je stellen dat er wordt gewonnen in een thuiswedstrijd en verloren in een uitwedstrijd. Verder heeft ons gedrag uiteraard invloed. Het is nogal een verschil of iemand tegen je zegt ‘Je doet vervelend’ of ‘Je bent vervelend’. Gedrag staat los van identiteit, maar mensen koppelen dat toch vaak aan elkaar. En dan benaderen we het allemaal ook nog eens vanuit verschillende oogpunten. Je kunt werken vanuit een visueel systeem, een voelsysteem, een hoorsysteem of een denksysteem. Tja… als je dat allemaal niet weet.”

Vervolgens benadrukt Bouke dat hij het graag al had willen weten toen hij nog fysiotherapeut was, maar ook gedurende de opvoeding van zijn kinderen toen die nog jong waren. Hij is er ook van overtuigd dat hij zelf een heel andere opvoeding had genoten, als zijn vader het destijds had geweten.

NLP geeft inzicht en gereedschap om dingen te veranderen

En dan hebben we het alleen nog maar over gedrag. Als je naar het niveau van vaardigheid in communicatie gaat, zijn er volgens Bouke nog veel meer taalpatronen. Hij benoemt hierbij expliciet het Miltonmodel en het Metamodel. Het Miltonmodel beschrijft hoe onprecies en kunstig vaag taalgebruik kan worden ingezet, met name in een therapeutische setting, zodat de cliënt in staat gesteld wordt om vanuit zijn eigen belevingswereld associatief een eigen betekenis toe te voegen. Bij het Metamodel wordt er gewerkt met een heuristische set van vragen. Heuristiek komt van het Griekse heuriskein, wat staat voor vinden. Het doel van de vragenset is informatie nauwkeuriger of concreter te maken door de grenzen van iemands wereldbeeld uit te dagen en uit te breiden, waarbij de kans groot is dat er niet geuite, verborgen informatie naar buiten komt.

Bouke vertelt dat hij jarenlang met oud-marathonloper Gerard Nijboer op Papendal loopweekenden heeft georganiseerd: “Ik deed dan altijd op zondagmiddag na de lunch mijn verhaal. Toen ik een keer niet kon, was er meteen paniek in de tent, want wie moest het dan doen? Jaren later kwam ik erachter dat ik op onbewust niveau taalpatronen gebruikte die versterkend waren, zoals metaforen. Terwijl ik toen geen flauw idee had wat een metafoor was. NLP heeft mij enorm bewust gemaakt van wat ik goed deed, maar het heeft mij nog meer bewust gemaakt van wat ik níet goed deed. Ik kreeg altijd te horen: ‘Bouke de Boer is de beste fysiotherapeut van Noord-Holland, maar wat is het een botte hork!’ Daar snapte ik werkelijk niets van.”

Volgens hem zijn heel veel mensen zich totaal niet bewust van de onbewuste processen in hun communicatie en laten ze zich beïnvloeden door overtuigingen en negatieve emoties, zoals angst of boosheid zonder ook maar enig idee te hebben waar dat vandaan komt. Zijn ervaring is dat NLP enerzijds zorgt voor een ongelooflijke bewustwording en anderzijds heel veel keuzemogelijkheden aanreikt om er anders mee om te gaan.

Na de niveaus gedrag en vaardigheid in communicatie gaat Bouke naar het niveau waar het zijns inziens in het leven werkelijk om gaat: waarden, overtuigingen en identiteit. “Als je ervan overtuigd bent dat je niet de moeite waard bent, je niet van jezelf mag houden of dat je niet trots op jezelf mag zijn, heeft dat natuurlijk invloed op alles wat je doet,” aldus Bouke, “zowel op je vaardigheden als op je gedrag. Overtuigingen zitten soms zo ontzettend diep! Ik kom uit een gezin waar mannen niet mochten huilen. Dat was iets voor vrouwen. Ik had heel negatieve overtuigingen over emoties en was daarin die botte hork. Bij mijn eerste vrouw heb ik heel weinig emoties getoond. Als ze bijvoorbeeld zei: ‘Volgens mij hou je niet van me,’ was mijn reactie: ‘Natuurlijk wel! Daarom zijn we toch getrouwd?’ Maar het kwam voort uit de overtuiging die ik in mijn jeugd had opgebouwd. En NLP gaf mij daar inzicht in en het gereedschap om dingen te veranderen.”

Bouke noemt als vierde en tevens hoogste niveau: iemands doel in het leven, iemands missie. En vanuit de overtuiging dat we op aarde zijn om wat te doen, gaat hij zelf daarin nog een stapje verder door de vraag te stellen waarom we hier zijn. Hij haalt een uitspraak aan van de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche: “Als je een waarom hebt in het leven, is bijna elke hoe te verdragen.” Bouke weet voor zichzelf heel goed waarom hij hier is, waardoor hij er elke dag weer plezier in heeft. Maar omdat heel veel mensen geen idee hebben, rotzooien ze volgens hem maar wat aan en zijn er zovelen die destructief gedrag vertonen door bijvoorbeeld teveel drank- en drugsgebruik et cetera.

De meeste trauma’s komen vanuit eerdere generaties

Bouke is ook al twintig jaar met systemisch werk, in de vorm van familie- en organisatieopstellingen, en traumawerk bezig. Inmiddels vindt hij dat elke zichzelf respecterende NLP-trainer ook in deze materie thuis moet zijn, omdat heel veel mensen belast zijn met zaken die zich in het voorgeslacht afgespeeld hebben. En dat kan veel verder teruggaan dan de lijnen van ouders of grootouders en wordt door hem betiteld als: ‘De belasting van de geschiedenis door de verstrikking ervan’. Leden van een familie hebben behalve genetisch ook systemisch met elkaar te maken, doordat ze samen een lotsgemeenschap vormen. Ze hebben binding met elkaar. Wanneer een binding geestelijk ongezond is, spreken we van een verstrikking. Veel trauma’s ontstaan embryonaal en komen vanuit eerdere generaties.

Bouke: “De meeste tranen in mijn leven heb ik gehad om Suriname en ik snapte er niets van. Als kind wilde ik erheen en ik ben er inmiddels zo’n dertig keer geweest. De eerste Creool die in Schoorl kwam wonen werd mijn beste vriend en bij AZ ben ik altijd een vaderfiguur voor de Creoolse spelers geweest. Naarmate ik ouder werd, moest ik steeds vaker huilen om Suriname en kreeg ik er ook fysieke klachten bij. Ik voel mezelf ook vaak een omgekeerde Bounty: wit van buiten en zwart van binnen. Totdat ik achter elkaar begeleidingen deed in familieopstellingen die generaties teruggingen en steeds over slavernij gingen. Sindsdien heb ik, in combinatie met andere voorvallen in mijn leven, sterk het vermoeden dat daar in mijn geval sprake is van een verstrikking.”

Hij noemt een ander voorbeeld waarin hij bij de tandarts in de stoel lag. De telefoon ging en het gesprek ging over een patiënt van hem die bij een andere tandarts was geweest. Terwijl de tandarts met Bouke bezig was, noemde hij de naam van zijn collega met de mededeling dat het een arrogante klootzak is. Na de behandeling vroeg Bouke aan zijn tandarts of hij hem een kleine levensles mocht geven, waarop de man positief reageerde. Toen legde hij hem uit dat die andere tandarts waarschijnlijk nog zo verbonden is met zijn geschiedenis dat hij op zoek is naar bevestiging, wat hij naar de buitenwereld uitstraalt in de vorm van een soort arrogantie, terwijl hij eigenlijk schreeuwt “Zie mij!”. Verder maakte hij hem duidelijk dat zijn oordeel niets met die man te maken had en dat hij eigenlijk exact hetzelfde deed. Bouke voegt hieraan toe dat dat iets is, waar hij constant tegenaan loopt: mensen oordelen en veroordelen, maar doen vaak precies hetzelfde als de mensen waar ze het over hebben.

Volgens hem kan een coach die alleen met NLP bezig is en geen inzicht heeft in systemisch werk en traumawerk iemand met een trauma onbedoeld hertraumatiseren. Dat is een van de redenen waarom hij vindt dat elke NLP-trainer zich hierin moet verdiepen. “Laatst heb ik een opstellingendag georganiseerd,” aldus Bouke, “en van de zes thema’s die er ingebracht werden, waren er zeker drie waarbij er heel veel gedoe was rondom vader, moeder en noem maar op. Als ik dan representanten voor die ouders zou opstellen, wordt het patroon waar ze steeds tegenaan lopen weer herhaald. Dus dan moet je een compleet andere opstelling maken. Maar als je daar geen kijk op hebt, wordt iemand getriggerd in zijn pijnlichaam, zoals Eckhart Tolle het zo mooi zegt. Met andere woorden: door een niet-effectieve benadering wordt het traumadeel dan weer aangewakkerd.”

Het gewicht van de vaderrol

Bouke stelt onomwonden vast dat NTI NLP gebouwd is op de trauma’s die hij vanuit zijn vader gekregen heeft. Hij kreeg regelmatig klappen waardoor hij continu bezig is geweest om hem te laten zien hoe goed hij was. Bouke: “De één gaat oorlog voeren, de ander gaat destructief aan de gang in de seks of snuift zijn neus vol en ik ben een instituut begonnen. Ik las laatst een artikel over Joop van der Ende, die zei: ‘Ik ben pas tevreden als ik een muziektheater heb gebouwd en ik zie in elke stoel mijn vader zitten.’ Of wat denk je van Emile Ratelband? Hij heeft een boek geschreven waarin staat: ‘Als je Ratelband heet en je komt uit de buurt van Arnhem, dan weet iedereen dat je vader een NSB’er was. Als je dan ook nog door je vader geslagen en op school gepest wordt, kun je maar één ding doen om te overleven en dat is opvallen; en ik kan er nooit meer mee stoppen!' Ik zou het anders doen dan Ratelband, maar het zegt allemaal iets over het gewicht van de vaderrol in mensenlevens.”

Hij gaat terug naar zijn relatie met zijn eigen vader: “Ik heb twee broers en mijn vader heeft ons alle drie geslagen. Het was geen mishandeling maar bedoeld om te luisteren. Nou, ik heb heel wat klappen gekregen! Toen ik volwassen was, kon ik er met hem over praten. Hij noemde het educatieve tikken, waarop ik zei: ‘Nou heit, daar denk ik iets anders over.’ Bij de crematie van mijn vader heb ik gezegd: ‘Lieve heit, dank je wel voor de eerlijkheid en de duidelijkheid. Dank je wel dat ik geleerd heb te staan waar ik voor mocht staan. Ik hoop dat ik door NLP geleerd heb het iets genuanceerder naar buiten te brengen dan hoe jij het hebt gedaan. En lieve heit, ik zou willen dat je één keer gezegd zou hebben dat je trots op me was, dat je één keer gezegd zou hebben dat je van me hield en dat je me één keer een dikke tuut had gegeven.’ Ik heb dat allemaal nooit van hem gekregen, terwijl ik zó mijn best heb gedaan! Ik had de grootste fysiotherapiepraktijk boven het IJ met twaalf medewerkers, maar ten diepste schreeuwde mijn ziel naar mijn vader ‘Lieve heit, zie mij!’”

Maar Bouke heeft het trauma qua zijn vader omgedraaid en volgens hem is het dan ook de kunst van het leven om trauma’s te zien als een geschenk. Hij heeft zelf zijn vader en alle andere mensen, waar hij grote of minder grote problemen mee heeft gehad, niet alleen vergeven, maar figuurlijk ook bedankt. Hij noemt ze kristalmomenten in zijn leven die hem hebben doen groeien, waardoor hij nu kan doen wát hij doet.

Onbewust onbekwaam - bewust onbekwaam – bewust bekwaam - onbewust bekwaam

Bouke geeft ook NLP-sessies voor het bedrijfsleven en op mijn vraag wat de gemiddelde ondernemer en zijn personeel hieraan hebben, antwoordt hij: “Ontiegelijk veel! Maar er is wel één voorwaarde: je moet bereid zijn om eens op een andere manier naar de dingen te kijken. Als je daartoe in staat bent, kan het je leven in positieve zin compleet veranderen.”

Als je openstaat voor NLP krijg je met je bewustzijn veel meer grip op je onderbewustzijn en je onbewuste gedrag. Bouke legt uit hoe dat werkt: “Als je nog nooit in een auto hebt gereden, ben je onbewust onbekwaam. Vervolgens ben je bij de eerste rijles bewust onbekwaam, door de verdere lessen ga je je bewust bekwamen en tegen de tijd dat je toe bent aan je rijexamen, ben je onbewust bekwaam. En dat geldt voor heel veel zaken in het leven waarvoor je eerst het een en ander onder de knie moet krijgen. Als je onbewust bekwaam bent, voer je alle handelingen uit zonder erover na te denken en de kwaliteit van je leven wordt in belangrijke mate bepaald door de hoeveelheid zaken waarbij je onbewust bekwaam bent. NLP helpt je om op de vier niveaus van gedrag, vaardigheid in communicatie, identiteit (onder andere waarden en overtuigingen) en levensmissie de onbewuste onbekwaamheid te veranderen in een onbewuste bekwaamheid.”

In het bedrijfsleven zijn er ook combinaties mogelijk van NLP met systemisch werk, in de vorm van organisatieopstellingen. Bouke heeft dit zowel gedaan bij grote organisaties als Friesland Campina, als bij een gemiddeld midden- en klein bedrijf.

Tot slot wijst Bouke op de Nieuwetijdstraining van NTI NLP. Deze training met een spirituele kijk op NLP is ontstaan vanuit de boeken ‘De kracht van het NU’ en ‘Een nieuwe aarde’ van de eerder genoemde Eckhart Tolle. Met deze cursus biedt het instituut tools om vanuit actief zelfonderzoek en reflectie vragen te beantwoorden als: ‘Hoe houd jij je staande in een turbulente wereld die steeds minder lijkt op de wereld van gisteren?’, ‘Verlies je jezelf in de sociale media en in de snelheid van het digitale nieuws of gaat het je niet snel genoeg?’ en ‘Vind je het beangstigend dat informatie steeds makkelijker beschikbaar is of vier je dat als de waarheid die boven tafel komt?’

Tekst: Leo Singor

Interessant artikel? Deel het: