Vierluik over fraude, deel 1: “We hadden dit niet verwacht”

2 september 2021 09:23

Als fraudeonderzoeker heb ik de afgelopen jaren allerlei soorten fraude gezien binnen organisaties. Veelal gepleegd door een medewerker of bestuurder, al dan niet met behulp van externe partijen. Elke fraude is anders en ik ben bij iedere fraude opnieuw verbaasd over de sluwheid waarmee fraudeurs te werk gaan. Interne controles worden slim omzeild, veelal met behulp van goede sociale vaardigheden waardoor detectie van de fraude over het algemeen veel te laat plaatsvindt.

Tegelijkertijd verbaas ik me soms ook over de mogelijkheden die fraudeurs binnen een organisatie hadden om te werk te gaan. Een gebrekkige AO/IC of een slechte naleving daarvan is vaak de oorzaak. Gelegenheid maakt vervolgens de dief. Degenen die verantwoordelijk zijn voor het voorkomen van fraude binnen een organisatie hebben dikwijls nog nooit een echte fraude meegemaakt. ‘We hadden dit niet verwacht’ is een uitspraak die we als Hoffmann vaak horen tijdens een onderzoek.

De wereld van fraudeurs

Tijd dus om u als ondernemer mee te nemen in de wereld van fraudeurs. In dit en de komende drie artikelen zal ik u meenemen in mijn werk als fraudeonderzoeker. In dit artikel leg ik uit hoe breed het begrip fraude is, maar ook welke vormen we in de praktijk vaak tegenkomen. In de komende artikelen zal ik ingaan op de volgende onderwerpen:

- Hoe herkent u als ondernemer een fraudeur?

- Wat moet u doen met een vermoeden van of vastgestelde fraude?

- Wat kunt u doen om fraude te voorkomen?

Containerbegrip

Over fraude is elke dag wel iets te lezen in het nieuws. Fraude met uitkeringen, fraude met examenresultaten, fraude met de jaarcijfers, WhatsApp-fraude en ga zo maar door. Fraude is een containerbegrip. En dat maakt het soms een lastig begrip. Vraag vijf verschillende personen om een definitie en er volgen vijf compleet verschillende beschrijvingen. De wet daarentegen kent het begrip fraude juist niet. In het Wetboek van Strafrecht is geen enkel artikel opgenomen dat fraude verbiedt. Wel is het verboden om diefstal, oplichting, valsheid in geschrifte en vele andere uitingsvormen van fraude te plegen.

Er is een belangrijke overeenkomst tussen al die verschillende uitingsvormen van fraude. Eerder in dit artikel gaf ik al aan me te kunnen verbazen over de sluwheid waarmee een plan is opgezet en wordt uitgevoerd. En daaruit volgt één van de belangrijkste voorwaarden: Er is sprake van opzet om te misleiden. Iemand manipuleert bewust (financiële) gegevens, leidinggevenden, collega’s, klanten enzovoort om zijn of haar daad te kunnen verhullen. Een fraudeur kan met deze manipulatie andere personen of zelfs de gehele organisatie in zijn fraude betrekken zonder dat iemand het doorheeft.

De motivatie voor een fraudeur

Financieel gewin is in onze onderzoeken meestal de motivatie voor een fraudeur. Ze sluizen geld naar zichzelf of naar andere bij de fraude betrokken personen. Dat klinkt en is natuurlijk erg egoïstisch, maar dikwijls maken we mee dat de redenen veel genuanceerder zijn dan gewoon graaien. Verslavingen die iemand financieel uitputten, kaalgeplukt worden door een vechtscheiding of een constant hoger wordende rekening van de zorgverzekeraar voor een ziek familielid zijn allemaal voorbeelden van beweegredenen die we hebben meegemaakt. Incidenteel maken we mee dat de motivatie puur op emotie is gebaseerd. Indruk willen maken op een geliefde of wraak nemen op anderen binnen de organisatie zijn daarvan voorbeelden. We maken regelmatig mee dat opdrachtgevers in eerste instantie geen oren hebben naar de reden, wat natuurlijk erg begrijpelijk is wanneer je bedonderd bent. Omdat Hoffmann op objectieve en onafhankelijke basis (vermeende) fraudes onderzoekt worden deze motivaties vaak wel bekend en bent u beter in staat te besluiten wat te doen met de fraudeur.

Hopende u met deze informatie iets wijzer te hebben gemaakt over het begrip fraude, ga ik u volgende keer meenemen in mijn ervaringen met fraudeurs zodat u beter weet voor wie u moet uitkijken.

Geschreven door Dirk Rozendaal, onderzoeker Fraude & Integriteit bij Hoffmann.

Interessant artikel? Deel het: