Vakantiehuis Warnsveld. Verhalen over vluchten en verzet in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog

30 november 2022 10:19

• Persbericht

Vakantiehuis Warnsveld in opbouw in het Nederlands Openluchtmuseum. Foto: Vincent van der Kamp

Vanaf 14 december is in het Nederlands Openluchtmuseum de nieuwe locatie Warnsveld geopend. Warnsveld is een vakantiehuisje gebouwd in 1936 door de familie Gies uit Zutphen en is het decor voor een vertelling over het dagelijks leven in de aanloop naar de Tweede wereldoorlog, vanuit drie verschillende perspectieven.
Van de toenmalige eigenaren -de familie Gies- laten we zien wat de persoonlijke impact is van een (dreigende) oorlog en hoe de individuele familieleden op verschillende manieren betrokken raakten bij de opvang van vluchtelingen uit Nazi-Duitsland en bij het verzet. Ook komt het verhaal van een Joodse familie aan bod die tijdelijk in vakantiehuis Warnsveld verbleef; de familie Urbach uit Leipzig.  
Als laatste komt de familie Staring aan het woord. Zij gebruikten het huis waarvoor het oorspronkelijk werd gebouwd, om vakantie in te vieren. Hun eerste vakantie vieren zijn hier in 1938 en daarna volgen er nog vele.
Conservator Tim Smeets: “We vertellen deze verhalen omdat we het belangrijk vinden de geschiedenis levend te houden. Het alledaagse leven ging ondanks een dreigende oorlog gewoon door, maar veel Nederlanders kwamen wel voor dilemma’s te staan. Help je vluchtelingen of juist niet? Kom je in opstand tegen de Duitse bezetting of kies je voor je eigen veiligheid? Een oorlog laat diepe sporen na in een mensenleven, toen en nu. De verhalen die we vertellen in vakantiehuis Warnsveld zijn decennia later nog steeds relevant.”
De manier van presenteren in vakantiehuis Warnsveld is innovatief en heel verschillend van andere locaties in het museum. De bezoeker kiest een object en loopt vervolgens door de verschillende ruimte en hoort de muren praten.

De familie Gies en het verzet

De familie Gies uit Zutphen bouwt in 1936 een vakantiehuis in de bossen van Warnsveld. De familie  bestaat dan uit grootvader Frederik Carel (Frits 1) en grootmoeder Rebekka, vader Frederik Carel (Frits 2) Gies, moeder Annie en kinderen Frits (3) en Anneke.
De periode vlak voor de Tweede Wereldoorlog is geen onbezorgde tijd, het broeide in Nederland. Er is veel werkeloosheid en vanuit nazi-Duitsland komen Joodse vluchtelingen richting de Nederlandse grens, waar zij niet zomaar meer worden toegelaten. De socialistisch georiënteerde familie Gies was goed op de hoogte van deze problematiek. Vakantiehuis Warnsveld is een plek waar Gies en zijn vrienden, gelijkgestemde socialisten en liberalen bij elkaar komen en de situatie bespreken. In de jaren 1938 en 1939 besluit vader Gies daadwerkelijk vluchtelingen te helpen bij de reis naar Nederland, samen met zijn vader. Zij doen dat door Joodse vluchtelingen in te schrijven op hun beider adressen in Zutphen. Op deze manier konden de vluchtelingen aantonen dat ze in Nederland woonden en werden ze niet bij de grens tegengehouden. De Nederlands-Duitse grens was grotendeels op slot uit angst voor de grote groepen Joodse vluchtelingen vanuit Duitsland. Vanaf mei 1938 werden Joodse vluchtelingen in Nederland zelfs illegaal verklaard. Een aantal van die vluchtelingen heeft tijd doorgebracht in vakantiehuis Warnsveld.

Vakantiehuis Warnsveld, een veilige tussenstop voor Joodse vluchtelingen

In Warnsveld lichten we het verhaal uit van een gezin dat is geholpen door de familie Gies in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog; de familie Urbach uit Leipzig. Sali Urbach en zijn vrouw Gussie en dochter Ilse vluchtten uit Leipzig naar Zandvoort en vervolgens naar Zutphen. Ook zij hebben tijd voorgebracht in vakantiehuis Warnsveld. Ook zij hebben -naar alle waarschijnlijkheid- vanuit hier plannen gemaakt voor een reis (vlucht) via België en Frankrijk naar Zwitserland. Het is hen uiteindelijk niet gelukt om hun reis (vlucht) te volbrengen. Simon en zijn vrouw zijn allebei vermoord in Auschwitz. Hun dochter is veilig in Australië aangekomen en haar nakomelingen hebben ons hun verhaal verteld.

Vakantiehuis Warnsveld zoals het was bedoeld

De Haagse familie Staring is één van de eerste huurders van het vakantiehuis, in 1938. Deze familie genoot van een relatief onbezorgde vakantie in het landelijke gebied. Het beviel hen zo goed dat ze na 1938 nog regelmatig terugkeren. De familie heeft hun eigen, zeer prettige herinneringen aan “ons huisje op de heide”, waar Paaseitjes werden gezocht en werd geschommeld op de schommelbank voor het huis. Op de achtergrond waren de zorgen over een naderende oorlog wel aanwezig. Vanuit het perspectief van de familie Staring gaan wij dieper in op vragen als: “Wat was er in het dagelijks leven te merken van de ontwikkelingen in Europa? Kon je in die tijd nog gewoon op vakantie gaan?”  

         
Historische foto's van het vakantiehuis in Warnsveld. Bron: familiearchief Gies

Nieuwe interactieve manier van presenteren

In vakantiehuis Warnsveld presenteren we de verhalen op een nieuwe, innovatieve manier, anders dan in onze andere locaties.
Bij binnenkomst kies je een object uit, een HerinnerDing en dat neem je mee door de verschillende ruimtes. Het herinnerding gaat met je ‘praten,’ het vertelt je het verhaal vanuit het perspectief van de persoon waaraan het is gekoppeld. Zo kun je de aktetas van vader Gies meenemen, de boodschappentas van moeder Gies of de teddybeer van kleine Frits. Van Sali Urbach is er een herenhoed en van Henk Staring een reiskoffer. De ruimte reageert op het HerinnerDing en vertelt op deze manier een persoonlijke verhaal.  

Warnsveld tijdens de Tweede Wereldoorlog

Het vakantiehuisje stond in het bos, erom heen was niets. Bij een boerderij verderop haalde de familie Gies eieren en melk. Verdere boodschappen deed de familie in Warnsveld of helemaal in Zutphen. De bezoeker wordt meegenomen in het reilen en zeilen van het huishouden in het vakantiehuisje dat door Annie Gies werd aangestuurd. Zo krijgt de bezoeker een beeld van het alledaagse leven op het Nederlandse platteland van toen dat op het punt om volledig omgegooid te worden. Want op nacht van 10 mei op 11 mei 1940 werd ook Warnsveld meegesleurd in de oorlog. Uit Zutphen trokken de mensen weg, in het rustig bos bij het Vakantiehuisje verscheen een tentenkamp terwijl in en rond het dorp stevig werd gevochten. Na de capitulatie keerden de rust terug in het bos, maar was niets meer hetzelfde. In het vakantiehuisje vind je meer informatie hoe het de verschillende hoofdrolspelers in de oorlog verging.

Nieuw deelgebied Bosrand

Vakantiehuis Warnsveld maakt deel uit van een nieuw ontwikkeld gebied in het Openluchtmuseum: Bosrand. Dit gebied is vanaf 14 december geopend voor het publiek. Hier besteden we aandacht aan de geschiedenis van het recreëren in Nederland. Op Bosrand staan drie vakantiewoningen. Naast vakantiehuis Warnsveld zijn onze klassieke Pemberton-stacaravan uit Nunspeet en het Rietveld-vakantiehuisje uit Markelo naar Bosrand verplaatst.

Timelapse

Bekijk hier de timelapse van de opbouw van Warnsveld, vakantiehuis met een verhaal.

Vakantiehuis Warnsveld is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Mondriaanfonds, vfonds (Nationaal Fonds voor Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg) en Vrienden van het Nederlands Openluchtmuseum.

Interessant artikel? Deel het: