“Technische innovaties? Het is aan óns om die goed in te zetten”

12 oktober 2023 11:48

• Duurzaamheid & Innovatie

Koos Wagensveld is sinds september 2023 programmamanager van SEE, het zwaartepunt Schoon - Sustainable Energy & Environment van de HAN University of Applied Sciences. Wat wil dit zwaartepunt?

Op de website van SEE staat: ‘Samen werken aan minder CO2’. Dat is dus wat SEE wil. Maar achter deze eenvoudige slogan gaat een hele wereld schuil. In dit interview neemt Koos Wagensveld ons mee in die wereld. Daarbij laat hij zien hoe vooral de uitdagingen van mkb in deze regio de aandacht van de HAN hebben.

Signaleren en aanjagen

Vooraf is het goed om te weten dat SEE vier thema’s heeft. Duurzame energievoorziening en Duurzame mobiliteit, vallend onder programmalijn ‘Energie’, en verder Duurzaam gebouwde omgeving en Duurzame grondstoffen, vallend onder de programmalijn ‘Circulair’. De activiteiten van deze programmalijnen vinden plaats op het snijvlak onderzoek-onderwijs-werkveld.

Koos: “Je moet het zo zien dat SEE de maatschappelijke vraagstukken signaleert en het onderzoek en projectgerichte aanpak aanjaagt. Het feitelijke onderzoek en de projectgerichte aanpak wordt vervolgens gedaan door Centers of Expertise zoals SEECE en het HAN Biocentre, door lectoraten van de HAN en door het HAN Centrum Meervoudige Waardecreatie. Altijd in samenwerking met bedrijfsleven en overheden. Juist omdat er meer academies van de hogeschool bij betrokken worden, krijg je cross-overs met de HAN-zwaartepunten ‘Slim - Smart Region’ (samen grenzen verleggen met digitale technologie - red.) en ‘Sociaal - Fair Health’ (samen gezondheidsverschillen verkleinen - red.).”

“Die cross-overs zijn ontzettend nodig. Ik zal je een voorbeeld geven. Een aanzienlijk deel van de bestaande woningen en gebouwen in Nederland is verre van energiezuinig. Verduurzaming is aan de orde, maar verschillende gebouwen en verschillende wijken vragen om verschillende oplossingen. Digital Twinning, waarbij je die oplossingen test in een virtueel nagebootste omgeving, blijkt hier behulpzaam. Dan maken we gebruik van de expertise van het zwaartepunt Smart Region.”

“Onze studenten? Die zijn heel enthousiast. Het bijdragen aan echte praktijkvraagstukken, dat motiveert enorm”

Sociale vraagstukken

“Daarnaast heeft het vraagstuk van verduurzaming van de gebouwde omgeving sociale kanten”, gaat Koos verder. “Niet voor niets kennen we de term ‘energiearmoede’. Hoe kunnen we hier stappen zetten die ook haalbaar en renderend zijn voor mensen met een smallere beurs? En als een woningencomplex verduurzaamd moet worden, hoe doe je dat in samenspraak met bewoners? Dit zijn vraagstukken waar je er met louter techniek, louter technische innovaties niet komt en waarvoor we samenwerken met collega’s van het zwaartepunt Fair Health.”

“In de loop van de vele jaren dat ik mij inzet voor duurzaamheid en in mijn werk als lector Futureproof Control is het inzicht gegroeid dat technische innovaties weliswaar nodig zijn in de duurzame transitie, maar dat we er alleen daarmee niet komen. Ze zijn een hulpmiddel, een voertuig. Maar een voertuig heeft een bestuurder nodig. De bestuurder geeft richting. Die bestuurder zijn wij! Wij bepalen die richting op basis van hoe wij tegen de wereld aankijken, tegen economische, ecologische en sociale vraagstukken.”

“Daarom ben ik zo enthousiast over het Six Capitals model. Het dwingt ons tot een integrale blik en helpt om de balans te vinden tussen economische, ecologische en sociale waarde. En dit sluit precies aan bij het uitgangspunt van de Provincie Gelderland: brede welvaart.” (Bij ‘brede welvaart’ gaat het om zowel materiële als immateriële aspecten van welvaart. Het betreft alle delen van de wereld én het betreft toekomstige generaties - red.)

Connectr - toegewijd aan energietransitie

De onderzoeksactiviteiten van de SEE-programmalijn ‘Energie’ hebben op het Arnhemse Industriepark Kleefse Waard (IPKW) een hotspot gevonden in Connectr – Energy Innovation. Connectr kent een innovatieprogramma, een innovatielab en er zijn shared facilities: bedrijven hebben toegang tot bijvoorbeeld werkplaatsen om samen te werken aan nieuwe producten en oplossingen. Denk hierbij niet alleen aan accu’s voor zonne-energie, maar ook de toepassingsmogelijkheden van waterstof hebben alle aandacht. Jaarlijks werken er zo’n 100 studenten van technische opleidingen van de HAN aan onderzoeksprojecten.

Koos: “Er gebeuren hele mooie en waardevolle dingen bij Connectr - Energy Innovation. Het onderzoek dat daar in volle concentratie samen met studenten wordt uitgevoerd, is een vorm van hybride onderwijs. Hybride leeromgevingen, daar willen we er als HAN University for Applied Sciences meer van hebben. Studenten, onderzoekers en werkveldpartners kunnen er samenwerken aan regionale duurzaamheidsvraagstukken. Het HAN Centrum Meervoudige Waardecreatie, waar ik ook bij betrokken ben, doet dit trouwens al jaren op een eigen, zeer succesvolle manier: studenten van de minor en master Circulaire Economie of afstudeerders gaan bij werkveldpartners aan de slag met onderzoek en transitieprojecten.”

Multidisciplinariteit is de sleutel

“Het werkgebied van het CMW (Centrum Meervoudige Waardecreatie – red.) beslaat de regio van de Achterhoek tot en met de Foodvalley, Arnhem/Nijmegen, Brabant en Limburg. Uniek is dat we werken met multidisciplinaire duo’s of teams en dat altijd meervoudige waardecreatie leidend is. Dat is in onze visie dé weg om de transitie naar duurzaamheid te realiseren met oog voor economische, ecologische en sociale waarde. Dit jaar lopen vanuit het CMW trajecten bij zo’n 100 werkveldpartners: bedrijven van diverse omvang, innovatiehubs, overheids- en soms ook kennisinstellingen. ‘Transitie in woord en daad’, dat is de pay-off en daar staan we voor! De activiteiten van het CMW raken met name de SEE-programmalijn ‘Circulair’, vooral nu energietransitie meer en meer een materialentransitie aan het worden is.”

“Onze studenten? Die zijn heel enthousiast. Bijdragen aan échte praktijkvraagstukken - dat motiveert enorm, we horen het steeds weer. Werkveldpartners worden verder geholpen, nee, niet altijd van vandaag op morgen met een pasklaar antwoord, maar ook voor hen is het inspirerend om de frisse blik van young professionals te ervaren en via de HAN deel uit te gaan maken van een uitgebreid netwerk.”

Meer hybride leeromgevingen

“Vanuit het zwaartepunt SEE willen we verdere stappen zetten met zulke hybride leeromgevingen waarin we multidisciplinair werken vanuit de driehoek onderwijs-onderzoek-werkveld. We sluiten aan bij de nationale klimaatagenda, maar net zo nauw bij de regionale agenda, waar - zoals ik al zei – ‘brede welvaart’ een belangrijke plek inneemt.” «

Collectiviteit op bedrijventerreinen

Vijf studenten van de minor Circulaire Economie voerden een Rode Draadproject uit voor Gemeente Zevenaar. Thema: collectieve verduurzaming van de twee aan elkaar grenzende bedrijventerreinen Hengelder en Tatelaar. De studenten brachten in kaart hoe de ondernemers op de bedrijventerreinen denken over collectieve verduurzaming, waar ze verschillen in visie en in wat ze doen, én waar overeenkomsten zijn. Juist die overlappingen blijken aanknopingspuntbieden te bieden voor gezamenlijke stappen richting toekomstbestendigheid.

Paneermeelfabrikant

De Korrel Beheer maakt paneermeel in diverse varianten. Voor de productie van paneermeel is nogal wat aardgas nodig. Kan dat niet anders, vroeg de Barneveldse paneermeelfabrikant zich af. Een studentduo van de minor Circulaire Economie gooide een breed net uit om duurzame alternatieven op te halen en stelde een transitieplan op met de meest kansrijke opties. Opvallend advies: stop niet op korte termijn in één keer met aardgas. Vul het gebruik daarvan eerst aan met een combinatie van alternatieve technieken en bereik geleidelijk de gestelde doelen van CO2- en stikstofreductie.

Smart energy hubs

Het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE) is een publiek-private samenwerking van bedrijven, instellingen en verschillende groepen van de HAN. Het werkt aan een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Nu de vraag naar en het aanbod van duurzame energie toeneemt, blijkt het elektriciteitsnet dit niet aan te kunnen: er ontstaat netcongestie. Onder andere op bedrijventerrein TPN-West wordt samen met studenten gewerkt aan een Smart Energy Hub, om energie optimaal op te wekken, op te slaan en te verdelen.

Ook met ons samenwerken?
Neem contact op!
see@han.nl
cmw@han.nl

Interessant artikel? Deel het: