Ondernemers ontsluiten het potentieel van alfa en gamma

19 december 2017 10:29

• Persbericht

Valorisatie, het verzilveren van wetenschappelijke kennis, wordt vaak in één adem genoemd met de bètawetenschappen. Technische innovaties vinden hun weg naar de markt. Maar ook vanuit de alfa- en gammawetenschappen ontstaan steeds meer startups. “De echte waarde ligt in de combinatie van disciplines”, zegt bestuursvoorzitter prof. dr. Anton Pijpers van de Universiteit Utrecht. “Alfa, gamma en bèta kunnen niet meer zonder elkaar.”

Pijpers is sinds oktober 2017 bestuursvoorzitter in Utrecht. Zelf heeft hij een achtergrond in de diergeneeskunde. “Vanuit de life sciences zijn veel pasklare producten op de markt gebracht. Geneesmiddelen zijn een tastbaar voorbeeld. Nu ik als bestuurder breder kijk, zie ik ook vanuit bijvoorbeeld de rechtenstudies, geografie, taal- en sociale wetenschappen bedrijfjes en producten naar boven komen die er echt toe doen.”

Talent

“De universiteit is een fantastische bron van slimme mensen. Het grote voordeel voor startups die voortkomen uit de academische wereld is dat ze dat talent kunnen aanboren.”, zegt Anouar El Haji. Zijn bedrijf Veylinx mag inmiddels Unilever, Google en Danone tot zijn klantenkring rekenen, maar het begon ooit als promotieonderzoek.

El Haji: “Ik deed aan de Universiteit van Amsterdam onderzoek naar consumentengedrag. Hoe kom je erachter wat een consument echt wil? De traditionele manier is een marktonderzoek, maar daar zitten haken en ogen aan. Mensen geven graag positieve of sociaal wenselijke antwoorden. Dat probleem is te ondervangen door consumenten met hun portemonnee te laten spreken. En dat is precies wat Veylinx biedt: marktonderzoek in de vorm van een echte veiling. Met deze methode kunnen we heel nauwkeurig adviseren over productpositionering, betalingsbereidheid en prijzen.”

De gammawetenschappen brengen een groot potentieel aan interessante innovaties voort, constateert El Haji. “Veel innovaties zijn vooral methodologisch van aard en daarmee goed schaalbaar. Denk aan Google. Veel mensen zien het als een techbedrijf, maar eigenlijk is de kernactiviteit het verkopen van advertenties. Onderzoek naar wat bezoekers willen en de segmentering van gebruikersgroepen is daarin cruciaal. De techniek is hierin slechts een middel. Voor Facebook geldt iets soortgelijks. Eigenlijk zijn dit gammastartups op megaschaal.”

Deuren openen

Valorisatie is de derde kerntaak van universiteiten. Naast onderzoek en onderwijs ligt er voor de universiteiten een taak om de kennis uit wetenschappelijk onderzoek van waarde te maken voor de economie en maatschappij. De opkomst van de alfa- en gammastartups is voor een deel te danken aan de ambities voor valorisatie, die in 2010 werden vastgesteld in het Valorisatieprogramma van de rijksoverheid. “Tot dat moment waren universiteiten nog tamelijk in zichzelf gekeerde organisaties”, stelt Pijpers.

“Wetenschappers die ondernemer worden, kunnen veel hebben aan universiteiten”, zegt El Haji. “Daarvoor is het van belang dat de universiteiten hun netwerk ontsluiten voor die startende bedrijven. Zeker professoren kunnen veel deuren openen. Maar onderzoekers moeten ook tijd vrij kunnen maken om kennis in het bedrijfsleven te gaan verzilveren. Het is nog niet zo gemakkelijk om een bedrijf te starten terwijl je ook een promotieonderzoek doet.”

Universiteiten realiseren zich inmiddels dat er meer is dan het publiceren in veelgeciteerde vakbladen. Toepassing van wetenschappelijke kennis biedt ook kansen voor de markt, maatschappij en de kennisinstelling zelf. “Er is een verschuiving in de beoordeling van financieringsaanvragen”, zegt Pijpers. “Onderzoekers moeten al aan de voorkant nadenken over de vraag: ‘Wat kan de maatschappij ermee?’ Soms is dat heel duidelijk, soms wat minder. Maar ook fundamenteel onderzoek moet uiteindelijk meerwaarde bieden.”

Echte impact

Pijpers ziet vooral kansen voor bedrijven die kennis uit verschillende wetenschappelijke vakgebieden combineren. Om die reden is de Universiteit Utrecht een strategische alliantie aangegaan met de TU Eindhoven. “Er is geen product uit de bètawetenschappen of life sciences te vinden waar niet ook kennis uit de alfa- of gammastudies wordt benut. Alles draait om de vraag hoe je met kennis echte impact kunt genereren.” De bestuursvoorzitter noemt als voorbeeld het RIVM, dat met wetenschappelijke kennis vaccinatieprogramma’s probeert te verbeteren. “Kennis over vaccins is belangrijk, maar zonder kennis uit de gedragspsychologie krijg je de mensen niet zo ver dat ze zich melden voor een vaccinatie.”

Een voorbeeld van een bedrijf waar verschillende vormen van wetenschappelijke kennis samenkomen is DialogueTrainer, dat is opgezet door Utrechtse academici. “We maken een platform waarop je kunt oefenen met gesprekstechnieken en lastige situaties. Het is in feite een virtuele gesprekspartner die reageert zoals mensen dat ook doen”, vertelt oprichter Michiel Hulsbergen.

De kracht van Dialogue Trainer ligt volgens Hulsbergen in twee innovaties. Allereerst is er de software, die een virtuele gesprekspartner toont met bijbehorende gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal. De tweede innovatie is de wijze waarop de interactie in het gesprek werkt. Hulsbergen: “Daar zijn communicatiemodellen voor, en die zijn erin verwerkt. Ook voegen we best practices toe uit de praktijk. Die leggen we vast door interviews, bijvoorbeeld met artsen die heel goed zijn in het voeren van slechtnieuwsgesprekken.”

Competenties

Het product is ontwikkeld door verschillende faculteiten. Naar aanleiding van een behoefte bij genees- en diergeneeskunde, farmacie en sociale wetenschappen in Utrecht, is binnen het departement informatica en computerwetenschappen een spelomgeving ontwikkeld. Hulsbergen en anderen constateerden tijdens testen met groepen studenten al dat kennisvalorisatie voor de hand lag. “Wij hadden had het idee dat er een succesvol bedrijf omheen gebouwd kon worden”, zegt hij. “Maar we hebben dat niet gehaast gedaan. We hebben de tijd genomen om onze propositie te testen, goed te overleggen en mensen aan boord te krijgen en te houden. Uiteindelijk vonden we in het Ministerie van Justitie en Veiligheid een launching customer. Daarna volgden partijen uit de zorg, het onderwijs, de overheid en het corporate bedrijfsleven.”

Het succes van een alfa- of gammastartup staat of valt volgens Pijpers met de samenstelling van een team. “De meeste onderzoekers zijn niet de beste ondernemers of leidinggevenden. Ik geloof heilig in teams waarin verschillende competenties samenkomen. Het is belangrijk om onderzoekers met goede ideeën te koppelen aan investeerders of mensen uit het corporate bedrijfsleven. In bijvoorbeeld Londen en Kopenhagen gebeurt dat al volop en ook in Nederland zetten we de eerste stappen.”

De toegevoegde waarde van startups voor het brede bedrijfsleven is duidelijk, vindt Hulsbergen. “De schoonheid van valorisatie van de wetenschap is dat de klant er altijd op kan vertrouwen dat de onderliggende kennis en techniek goed onderbouwd is.”

Het Valorisatieprogramma dat de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) uitvoert, is in 2010 gelanceerd door de toenmalige ministeries van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het programma is een stevige impuls voor omdernemerschapsonderwijs, het starten van kennisintensieve bedrijven en het verder structureren en professionaliseren van het valorisatieproces bij kennisinstellingen.. Valorisatie stond ook voor het programma al op de agenda bij kennisinstellingen, want het is sinds 2004 de derde kerntaak van universiteiten, naast het verrichten van onderzoek en het geven van onderwijs. De dertien projecten binnen het valorisatie programma hebben een looptijd van zes jaar. In totaal heeft het valorisatieprogramma een budget van € 63 miljoen. De deelnemende consortia verdubbelden dit bedrag.

Interessant artikel? Deel het: