Rijn IJssel keuzedeel ervaringsdeskundigheid: Jezelf inzetten als instrument om cliënten te helpen bij herstel

13 december 2023 11:07

• Bedrijfsadvies

Foto: Stefanie Polkamp (links) en Lydia van der Plas: De ervaringsdeskundige koppelt professionele afstand aan menselijke nabijheid.

De studenten zetten hun eigen ingrijpende levenservaringen om in professionele ervaringsdeskundigheid

Ervaringskennis heeft iedereen. Ervaringsdeskundigheid allerminst. Lydia van der Plas, docent Maatschappelijke Zorg en Stefanie Polkamp, ervaringsdeskundige bij Woonzorgnet, vertellen over het begrip ervaringsdeskundige, de opzet van de studie bij Rijn IJssel en de toegevoegde waarde van het beroep.

Vier jaar geleden startte Rijn IJssel met het keuzedeel Ervaringsdeskundige binnen de opleiding Maatschappelijke Zorg. De studierichting leidt studenten op tot medewerker Maatschappelijke Zorg in de BBL variant. “Onze studenten leren zorg en ondersteuning bieden aan mensen met (chronische) ziekten, ouderdomsziekten, een psychiatrische stoornis, verslavingsproblematiek of gedragsproblematiek. Dat doen ze in de woon- en leefomgeving van de cliënten, dat kan in een instelling zijn maar ook in de thuissituatie of bij dagbesteding”, schetst Lydia van der Plas.

De opleiding tot Ervaringsdeskundige is geïntegreerd in de opleiding Maatschappelijke Zorg en duurt drie jaar. “Studenten die hiervoor kiezen plaatsen we samen in een groep, omdat de facetten van ervaringsdeskundigheid door de hele studie zijn verweven. Iedereen die ervoor kiest heeft dus een ingrijpende en traumatische ervaring doorgemaakt. Dat geeft de groep een eigen dynamiek.”

Kennis en deskundigheid

“De wijdverbreide en hardnekkige misvatting die mensen hebben is ‘iedereen is toch ervaringsdeskundig’, ‘iedereen maakt toch minder leuke en ingrijpende dingen mee’. Het misverstand heeft te maken met het woord ervaringsdeskundige. Ja, we hebben allemaal ervaringskennis. Maar, kennis van iets hebben en deskundigheid zijn twee heel verschillende zaken”, benadrukt Lydia van der Plas. “Je bent ervaringsdeskundige als je eigen en andermans ervaringen kunt inzetten ter verbetering van de situatie van de ander. Jouw ervaring en beleving zijn van jou. Maar het gaat niet om jouw verhaal. Het gaat om de ervaringen die je hebt geïntegreerd in je beroepsmatig handelen.” “Hierin onderscheidt de ervaringsdeskundige zich van andere hulpverleners. Hij, zij of hen hebben zelf ervaringskennis van het trauma plus ervaringskennis van de methoden die het herstelproces van cliënten kunnen ondersteunen. De ervaringsdeskundige is zelf een voorbeeld van herstel en toont daarmee aan de cliënt dat ook hij, zij of hen het vermogen hebben te herstellen.”

Opnieuw beginnen

Oud student Maatschappelijke Zorg, Stefanie Polkamp, volgde de opleidingsvariant met het keuzedeel Ervaringsdeskundigheid en werkt als ervaringsdeskundige bij Woonzorgnet. Deze zorgaanbieder ondersteunt, zowel ambulant als in kleinschalige woonvoorzieningen, mensen met een GGZ-indicatie bij wonen, sociale relaties, werken en zinvolle dagbesteding in een aantal regio’s in Nederland.

Stefanie Polkamp maakte gedurende langere tijd een ontwrichtende ervaring door. “Dat is nu zo’n tien jaar geleden. De hulpverlening werkte voor mij averechts ondanks al haar goede intenties. Ik moest vanaf nul opnieuw beginnen en verwerken wat ik had doorgemaakt. Ik moest van mezelf actief zijn en ging als vrijwilliger aan de slag, ook startte ik met een hbo studie, maar mijn trauma’s zaten in de weg. Door een vriendin kwam ik terecht bij Woonzorgnet in Nijmegen. Hier kreeg ik de kans om een ‘vrije rol’ te vervullen en me puur te richten op ervaringsdeskundigheid. Zo kwam ik via Woonzorgnet uit bij de studie Maatschappelijke Zorg van Rijn IJssel.” Ze vervolgt: “Voor ik met de opleiding kon beginnen kreeg ik een intake om te kijken of deze studie voor mij geschikt was. Dat was spannend. Ook binnen de studentengroep was het soms heftig, want iedereen draagt een traumatisch verleden met zich mee.”

“Je volgt de reguliere vakken als Nederlands, Rekenen en Burgerschap, maar ook specifiek op het begeleiden toegespitste vakken als verzorging, creatieve vakken, open communiceren en ontwikkelingspsychologie. Tijdens de studie maak je zelf ook weer een proces door en leer je je trauma en de verwerking daarvan om te vormen tot een instrument dat je kunt inzetten om anderen te kunnen helpen. Belangrijk hierbij is professionele afstand te koppelen aan menselijke nabijheid, want je moet met elkaar in verbinding staan en elkaar vertrouwen als hulpverlener en cliënt.”

Eigen herstelervaring inzetten

Lydia van der Plas: “De studenten zetten hun eigen ingrijpende levenservaringen om in professionele ervaringsdeskundigheid. Een ervaringsdeskundige leert de eigen herstelervaring in te zetten om het herstel en de eigen kracht van cliënten te ondersteunen. Hun zorg en ondersteuning is gebaseerd op herkenning, erkenning en begrip van ‘binnenuit’. We spreken bewust van herstel en niet van genezing. De ervaringsdeskundige biedt ondersteuning bij het toepassen van methodische zelfhulp, het doorbreken van stigma´s en het bevorderen van emancipatie en empowerment.”

Stefanie Polkamp begeleidt en ondersteunt zowel cliënten als begeleiders. “Ik ben veel onderweg voor mijn werk omdat ik op een aantal locaties werk in Arnhem Centrum. Daarnaast ben ik bezig met het uitrollen van laagdrempelige inloop voor jongeren. Ook doe ik individuele gesprekken met mensen, samen met mijn hond Flip. Flip breekt vaak het ijs, helpt mensen om te ‘ontdooien’, zodat ze makkelijker praten over hun kwetsbaarheid. In mijn werk ben ik een bruggenbouwer, een luis in de pels en een maatje.”

Breder gebruik

Ervaringsdeskundigen worden steeds breder ingezet in de directe hulpverlening maar ook op beleidsniveau en in de ondersteuning, zoals het verzorgen van opleidingen en trainingen. “De meeste ervaringsdeskundigen werken in de ambulante- en klinische ggz en beschermd wonen”, vertelt Lydia van der Plas. “Denk aan psychiatrische zorg, forensische zorg, de openbare geestelijke gezondheidszorg (oggz), de verslavingszorg en de psychogeriatrie. Ook vind je ervaringsdeskundigen in de jeugdzorg en maatschappelijke opvang.” “Daarbuiten worden ervaringsdeskundigen ook steeds vaker ingezet door gemeentelijke instanties, bijvoorbeeld binnen de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ook wijkteams voor integrale zorg, gezondheidscentra en vluchtelingencentra schakelen ervaringsdeskundigen in.”

In de nabije toekomst verwacht Van der Plas dat de inzet van ervaringsdeskundigen ook in het kader van HRM en het belang van ‘de mens achter de medewerker’ meer ingang zal vinden. “Ook bedrijven kunnen hun voordeel doen met de inzet van ervaringsdeskundigen waar het problematiek rond verzuim betreft, want die is veelsoortig en heeft ook psychische componenten. Denk ook aan politieagenten, ambulancemedewerkers en brandweerlieden die tijdens hun werk vaak met zeer stressvolle situaties geconfronteerd worden, waarin ze direct moeten handelen. Er is nog een wereld te winnen.” «

Rijn IJssel

Tivolilaan 10, 6824 BW Arnhem
Tel.: 026 - 312 90 00
Email: info@rijnijssel.nl
www.rijnijssel.nl

Tekst en fotografie: Huub Luijten

Interessant artikel? Deel het: