ICT, onderwijs, bedrijfsleven, bewustzijn – mensenwerk

12 december 2019 13:52

De toekomst van werk en het werk van de toekomst, dat is het prikkelende thema van de rondetafelbespreking die plaatsvindt in het complex van EY in Zwolle. De toon van de discussie? Positief en uitermate enthousiast. De uitkomst? Veelbelovend.

Een negental deelnemers is samengekomen om de tanden te zetten in dit even actuele als inspirerende onderwerp – dat overigens complexer en creatiever uitpakt dan men op het eerste gezicht zou verwachten –, stuk voor stuk specialisten in disciplines die elkaar wonderwel blijken aan te vullen, zoals in de loop van het gesprek gaandeweg aan het licht zal komen.

Toename ICT-verkeer

Als eerste vraagstuk komt aan de orde dat het ICT-verkeer elke acht maanden verdubbelt. Beseft iedereen wel wat dat betekent? Jeroen van de Lagemaat van NDIX: “Ik betrap me er zelfs op dat ik het me niet altijd realiseer. En toch gebeurt dit al vijftien jaar. Stel je zet op de middenstip van een voetbalstadion een emmer neer. Daar laat je één druppel water in vallen, dan na een minuut twee, vervolgens telkens na een minuut vier, acht, zestien, enzovoort. In twintig minuten is die emmer vol. En als je het in datzelfde tempo door laat druppelen, staat binnen nog eens twintig minuten het hele stadion vol water. Ik wil geen doomsday scenario schetsen, maar we zitten met ICT wel in een lawine.”

Jeroen van de Lagemaat

Dirk Bekke (Saxion) reageert dat hij dit interessant vindt: “Want je ziet aan de kant van de mensen dat we dat amper kunnen bevatten. In het dataproces komt er soms geen mens meer aan te pas. Wij ontwikkelen algoritmes om informatie te halen uit het overvloedige dataverkeer.”

“Het gebruik van data wordt er nog teveel op gericht dat mensen het moeten verwerken” stelt Kitting Lee van BAM. “De mens staat nog steeds centraal, maar dat wordt in dit verband wel steeds lastiger.” “Het moet een bepaald doel hebben eer je er een systeem omheen bouwt” aldus Dirk Bekke.

Dirk Bekke

Mens en autonomie

Bart Lamot (ICT Group): “Verdubbeling van ICT-verkeer is echter niet een verdubbeling van data. Artificial Intelligence leidt ons wel tot een betere stroomlijning van het verkeer: we kunnen het in betere banen leiden, gaan anders met data om.” Kasper Buiting van ABNAMRO vraagt aan Jeroen van de Lagemaat als hij zegt geen doomsday scenario te schetsen, wat het dan wel betekent, waarop deze antwoordt: “In de praktijk zie ik natuurlijk alleen de buitenkant van die smartphone en die Tesla. Maar de rol van de mens gaat veranderen, je komt meer in de regierol terecht.” Dirk Bekke: “Robots bij ons rijden of vliegen. Heb je het dan over autonomie, dan worden mensen helemaal bang, terwijl de ABS in je auto ook een robot is.”

Bart Lamot

“In onze beroepsgroep hebben mensen vaak een verkeerd beeld van wat AI is” reageert Jan-Jaap Gobius van EY op de opmerking van Bart Lamot. “Er zal altijd een mens zijn die een uitspraak doet in een conflict tussen mensen. Honderden jaren geleden had je de eerste stoommachine, nu heb je een groot aantal digitale stoommachines. Je moet het gevoel houden van ‘is dit logisch?’. Een spamfilter is een goed voorbeeld, dat bepaalt of iets spam is en is daar tamelijk rigide in.”

Noodzaak regulering

“Die automatiseringsmoeheid herken ik wel” zegt Dirk Bekke. “Maar uiteindelijk is het ook gewoon een instrument, net als een hamer.” Robbie Mulders (Exite) zegt dat exponentiële groei van data(centers) een feit is: “Met het goedkoper worden van dataopslag neig je naar méér opslag. Als je een parallel trekt tussen datacenters en afvalverwerking, wil je het in beide gevallen zo goed mogelijk kunnen schiften. We moeten secuurder met dataopslag omgaan. Het is een kwestie van bewustwording van waar de waarde zit, om zo het échte afval eruit te scheiden.” Jeroen van de Lagemaat: “Zijn we als mensen nog wel in control? Google weet me eerder te melden dat ergens een file staat dan Rijkswaterstaat.”

Robbie Mulders

“De IT in Nederland verbruikt meer energie dan de NS” stelt Kasper Buiting. “Regulering is hard nodig. Ik zie barrières ontstaan, overal wil men gaan ingrijpen.” “Die discussie over regie is dezelfde als over privacy – die hebben we inmiddels al uit handen gegeven” zegt Jan-Jaap Gobius. Kitting Lee: “In Europa zijn we goed in regels bedenken, net als Amerika. Daar slaan we soms behoorlijk in door.”

Creativiteit en ethiek

“De constante afweging moet zijn: hoe gaan we het gewetensvol gebruiken” vindt Paul Kok van IJssel Technologie. “Het gaat om vertrouwen in het algoritme dat er actief mee aan de slag is. Transparantie is van belang.” “In de drone-wereld moeten we gelijk legal en security meenemen” legt Dirk Bekke uit. “De Europese wetgeving zegt: je mag straks alles, mits aangetoond dat.”

Paul Kok

De volgende stelling sluit naadloos aan op wat inmiddels al ter sprake is gekomen: digitaal speelt straks in álles een rol; is de huidige generatie werknemers daar wel op voorbereid? “Nee” zegt Bart Lamot stellig. “En de komende generatie ook nog niet. Ons schoolsysteem is geënt op de kantoorklerk, een manager die op een podium zit en aanstuurt. In de toekomst hebben we meer creativiteit en ethiek nodig.” Dirk Bekke is het daar niet mee eens: “Je bent afhankelijk van de docent. Eens in de zoveel jaar komt er een goeroe uit Den Haag om te kijken of het allemaal nog functioneert. Maar op werkvloerniveau zijn er veel enthousiaste mensen die nieuwe technieken omarmen, in de praktische vorm wordt wel degelijk opgeleid.”

Soft skills nodig

“Het onderwijssysteem is bepalend voor wat uiteindelijk van de school komt” zegt Maria Yarbug van EY. “Je dient basiselementen op jonge leeftijd te ontwikkelen, dat gebeurt in Nederland niet. Je hebt ook soft skills nodig.” Jan-Jaap Gobius: “Wij hebben een wiskundestudent aangenomen, die is niet bekend met de juridische wereld en het bijbehorende denkproces. Als je als bedrijf dingen wilt veranderen, moet je het lef hebben om andere mensen aan te nemen.” “En kijken hoe mensen zich gedragen in een bepaald systeem” vult Paul Kok aan. “Sneller en vaker schakelen, agile opereren. Bij ons zien we vanuit bedrijfskunde fantastische mensen, maar aanpassen is wel een must.”

Maria Yarbug

Robbie Mulders: “Zoek niet alleen een schaap met vijf poten. Kinderen van de nieuwe generatie zijn niet plots bovenmenselijk; ze hebben nog steeds individuele talenten en ontwikkelpunten. Voor de nieuwe generatie geldt net zo goed: zijn ze geschikt voor de job.” “De studenten van nu hebben al het zelfvertrouwen dat ze op internet alles wel vinden, zijn zich bewust van hun capaciteiten en vertrouwen op hun soft skills” zegt Jeroen van de Lagemaat. Dit wordt algemeen beaamt, waarop Jan-Jaap Gobius oppert: “Men is niet volledig enthousiast over wat er nu van school komt.” Maria Yarbug: “Het verschilt overigens wel per branche.”

Kantoortijdinvulling

Kasper Buiting: “Er is altijd een tekort aan IT’ers. In Nederland ervaren wij momenteel de laagste werkloosheid ooit, en macro-economisch doen we het erg goed.” “Aan de ene kant hebben we de experts, aan de andere kant de werkvloer” zegt Bart Lamot. “Het stuk daartussenin moeten we de komende jaren anders gaan inzetten.”

Kasper Buiting

Kitting Lee zegt dat elke verandering moeilijk is: “We moeten een leeromgeving creëren, dat vraagt om een cultuuromslag. Hoe krijgen we de ervaren mensen in de praktijk op een andere plek?” “In ieder geval bekijken of je kantoortijden traditioneel of flexibel wilt invullen” volgens Jan-Jaap Gobius. “Maar je wilt in een kantoor ook samen aanwezig zijn” vindt Robbie Mulders. “Die binding heb je nodig voor de sociale relaties en optimale betrokkenheid.” Dirk Bekke vind dat wel heel old school: “Bij ons geldt: als je je uren maar maakt, en resultaten behaalt.” “Een bedrijfspand is ook een ontmoetingsplek” zegt Paul Kok. “Bij skypen mis je feeling, bij digitale contacten ontbreekt een stukje emotie.” Robbie Mulders: “De kracht zit ‘m in blended.”

Opleiding en bedrijfsleven

“Ik zie alleen niet dat de huidige gebruikers van digitale contactmogelijkheden kunnen bepalen wat normaal is of niet” zegt Maria Yarbug. Bart Lamot beaamt dat: “Studenten reageren niet meer op push-berichten, die communiceren heel anders.”

Op mijn vraag of het samenbrengen van onderzoekers/studenten en ondernemers een taak is voor onderwijsinstellingen of het bedrijfsleven, antwoordt Dirk Bekke: “Een combi, fifty-fifty. We dienen de expertises vanuit opleiding en bedrijfsleven bij elkaar te brengen om de studenten op te leiden. Als ondernemers zeggen dat ze niet aan goedopgeleide mensen kunnen komen, nodig ik ze uit om bij ons les te geven of het onderzoek te begeleiden.” “En stel als ondernemer je nieuwste tools beschikbaar aan de opleidingen” vult Robbie Mulders aan. “Lectoren van Saxion organiseren zo vanuit het onderzoek samen met het bedrijfsleven het onderwijs, zodat studenten niet een verouderd curriculum doorlopen.” Paul Kok: “We zien dat de bedrijfsschool weer meer wordt gestimuleerd.”

“Je ziet wel dat MKB-ondernemers vaak te klein zijn om les te geven op Saxion” zegt Jeroen van de Lagemaat. “Er is meer nodig om onderwijs en bedrijfsleven samen te brengen, het gat is groot.” Dirk Bekke: “Ik doe dat dus bewust wel. Voor mij loopt en werkt het pas als de MKB’er hier aan de slag is. Het gat tussen MKB en universiteit is wél veel te groot, die ondernemer moet juist naar de hogeschool gaan.”

Effect robotisering

“De samenwerking moet groter, evenals de slagkracht” zegt Kitting Lee. “Wij willen daar actief meer aan doen, om kruisbestuiving te realiseren. Dan leer je de studenten ook kennen, wat ten goede komt aan je organisatie.” “De kennisdeling van bedrijven met opleidingen kan beter, daar moet je een breder gedragen netwerk van maken” stelt Paul Kok. “Dat lukt pas als men het eens is over noodzaak en doel.” “Helaas proberen diverse regio’s afzonderlijk telkens opnieuw het wiel uit te vinden” zegt Dirk Bekke. “In Twente proberen we de verdeeldheid te voorkomen die er veel is.” “De bal ligt bij de overheid” vindt Jeroen van de Lagebeek, waarop Dirk Bekke reageert: “En één bal bij de opleiding en eentje bij het bedrijfsleven.”

Kitting Lee

Ik zeg dat uit onderzoek van het CBS blijkt dat robotisering voorlopig weinig effect heeft op het aantal banen, en vraag of men denkt dat dat zo zal blijven. “We hebben te weinig mensen en die zitten dingen te doen die ze niet zouden moeten doen, dat moet gestroomlijnd worden” reageert Jan-Jaap Gobius. Kitting Lee: “Mensen die zwaar werk doen en dat laten opvangen door robots, is een goede ontwikkeling.” “Je vernietigt banen en creëert tegelijk weer nieuwe” vat Dirk Bekke samen.

Werkzame uren

“Netto komen er uiteindelijk meer banen bij” concludeert Kasper Buiting. “Ergens zou je willen dat er meer robots worden ingezet. We hebben veel arbeid nodig, dat zou de productiviteit verhogen.” Paul Kok: “De aard van het werk verandert.” “Net als de werkzame uren” zegt Bart Lamot. “Maar staan banen gelijk aan salaris? We willen de economie draaiende houden en een hogere kwaliteit van leven behouden. Salaris is waarmee we op dit moment ons leven betalen.” Jan-Jaap Gobius: “Ga je betaald krijgen voor arbeid of output?”

Jan-Jaap Gobius

“Bovendien gaan mensen niet minder werken, ze willen door geld verdienen meer kunnen kopen” stelt Kasper Buiting. “Moet je meer kunnen dan twintig jaar geleden?” vraagt Kitting Lee zich af. “De workload wordt groter.” “Is het de workload of span of control?” stelt Paul Kok daar tegenover. “Ik wil dat wat ik doe, ergens aan bijdraagt.” Bart Lamot: “De tendens is: een dag per week minder werken of deels een eigen bedrijfje beginnen.”

“Zolang er maar de drive is om iets te betekenen” zegt Jeroen van de Lagemaat. “En die intrinsieke motivatie zie ik sterk bij jongeren.”

Tekst: Theo Bennes

Deelnemers:

Maria Yarbug, EY Hengelo; www.ey.com/nl

Jan-Jaap Gobius Du Sart, EY Zwolle; www.ey.com/nl

Jeroen van de Lagemaat, NDIX Enschede; www.ndix.net

Robbie Mulders, Exite Enschede; www.exite.com

Dirk Bekke, Saxion Enschede; www.saxion.nl/mechatronica

Paul Kok, IJssel Technologie Zwolle; www.ijssel.com

Kitting Lee, BAM Infra Asset Management Gouda; www.baminfra.nl

Kasper Buiting, ABNAMRO Rotterdam; www.abnamro.com

Bart Lamot, ICT Group Barendrecht; www.ict.eu

Interessant artikel? Deel het: