Hans Stegeman en Jan Jonker: Met grote stappen op weg naar de circulaire economie
22 november 2018 13:49
Elk jaar lijken de vrijmarkten met Koningsdag groter en groter te worden. Buitenlanders verbazen zich erover dat jonge kinderen hun eigen speelgoed verkopen en erover onderhandelen. Een demonstratie van Hollandse handelsgeest, zullen we maar zeggen. Maar wellicht is dit een mooi signaal waarom de circulaire economie in Nederland de toekomst heeft. Als we oude spullen op waarde weten te schatten, ze een tweede leven geven en zo lang mogelijk in omloop houden, dan hebben we het begin van een circulaire economie te pakken. Juist hier, overal in Nederland getuige het aantal vrijmarkten.
Laten we bovendien niet vergeten welke weg de afgelopen jaren al is afgelegd. Hoe de duurzaamheid met het opgeheven vingertje over wat allemaal niet mag, geëvolueerd is naar een steeds breder gedragen organisatorische én economische uitdaging om materiaalstromen te organiseren; en dat doen met het oog op hun ecologische en sociale impact. Het is zonneklaar dat dit nieuwe ondernemingskansen biedt voor oude en nieuwe bedrijven. Dat is de belofte van de circulaire economie.
De grote circulaire belofte
De circulaire economie is een samenleving waarin kringlopen op basis van (mono)materialen zoveel mogelijk gesloten worden, waarin producten zo lang en zo intensief mogelijk gebruikt worden en waar in het ontwerp en fabricageproces wordt uitgegaan van het zo min mogelijk gebruiken van niet-hernieuwbare grondstoffen. Als we het echt voor elkaar krijgen zo circulair mogelijk met grondstoffen, producten en halffabricaten om te gaan, kunnen we nog steeds een welvarende economie hebben. Maar wel binnen de grenzen van wat de aarde aankan.
Als we het echt voor elkaar krijgen zo circulair mogelijk met grondstoffen, producten en halffabricaten om te gaan, kunnen we nog steeds een welvarende economie hebben.
Dat met prioriteit gaan organiseren betekent uiteindelijk dat de aarde minder snel opwarmt en het ecosysteem in mindere mate belast wordt. Dan gaat het er niet meer om zoveel mogelijk te kopen en dan na een hele korte gebruiksperiode weg te gooien of ergens te laten verstoffen. We ontlenen dan zoveel mogelijk waarde aan wat we al hebben. Dan genieten we van de overvloed van hernieuwbare hulpbronnen en is schaarste een afgedankt begrip.
Als we dat gaan doen ontstaat een houdbaar economisch systeem. En dat is dringend nodig wat ecomodernistische tegenstemmen ons ook willen laten geloven.
… waar we nog niet zijn …
Voor de duidelijkheid: er is nog lang geen circulaire economie. Materialen worden niet zo lang mogelijk in een kringloop gehouden. Er lekken heel veel grondstoffen weg. De Nederlandse economie draait voor een groot deel nog op fossiele brandstoffen. De uitstoot van broeikasgassen loopt nog helemaal niet snel terug. De Rotterdamse haven is een fossiel walhalla.
En wie een willekeurige winkelstraat van een grote stad op zaterdagmiddag inloopt, ziet weinig mensen die bij de aanschaf van producten zoals wasmachines, kleding of fietsen worden beïnvloed door informatie die aangeeft hoe deze langer gebruikt kunnen worden.
Het adagium is immers: nieuw en liefst veel. En snel graag.
… maar de stapjes zijn eigenlijk stappen
Oké, dat weten we. Maar is er dan helemaal niets wat goed gaat? Is de circulaire economie alleen blabla van beleidsmakers, hoophebbers en utopisten?
In de afgelopen decennia is de discussie over duurzaamheid in het bedrijfsleven én in een sneltreinvaart gekomen én verschoven.
Integendeel. In de afgelopen decennia is de discussie over duurzaamheid in het bedrijfsleven én in een sneltreinvaart gekomen én verschoven. Van dingen die bedrijven niet meer mochten doen, via een vaag soort branding van ‘Kijk ons toch eens goed doen’, naar een economie van anders, van ‘Groen wordt Poen’ en de opkomst van circulaire businessmodellen.
Duurzaamheid van aparte afdeling van ‘zij van duurzaamheid’ tot in het hart van de business van veel ondernemingen. Alsof dat in amper twee misschien drie decennia geen reuzestappen zijn. En zeker, we zijn er nog lang niet. Maar we kantelen stiekemweg wel. En snel.
Hoe nu verder?
Dan is nog steeds de vraag hoe we van waar we nu zijn verder komen. Wij geloven dat het helpt om de businessmodellen van die ondernemers die verder zijn in de circulaire economie, die bijdragen aan het sluiten van materiaalkringlopen, beter te begrijpen. En dan niet alleen anekdotisch en case-by-case, maar systematisch. Wat zijn de bouwstenen, wat is de waardepropositie en op basis van welke logica wordt hier georganiseerd?
Wij geloven dat het helpt om de businessmodellen van die ondernemers die verder zijn in de circulaire economie, beter te begrijpen. Daarom hebben we daar groot onderzoek naar gedaan.
Dat is de reden dat we het afgelopen jaar een groot onderzoek hebben gehouden naar businessmodellen in de circulaire economie. Onze ambitie was om het doen en laten van succesvolle circulaire ondernemers beter te begrijpen. Dat maakt het mogelijk te achterhalen wat dat betekent voor andere bedrijven, wat dat betekent voor het slim en handig organiseren van materiaalkringlopen en uiteindelijk wat dat betekent voor de samenleving als geheel.
De lessen die daaruit kunnen worden geleerd is onze bijdrage aan een andere, een nieuwe, een circulaire economie.
Meer weten over de circulaire economie? Volg de Collegereeks Circulaire Economie.
Voorlopers en specialisten van de circulaire economie delen hun inzichten en ervaringen. Op 13 februari 2019 start de reeks met hoogleraar duurzaam ondernemen Jan Jonker. Leer hoe je zelf de transitie naar een circulaire organisatie maakt en schrijf je in.
Reacties op dit artikel
Reactie plaatsen? Log in met uw account.