GAJ | VBW Architecten renoveert school naar nul op de meter

11 december 2020 13:00

Veel oudere schoolgebouwen zijn bouwtechnisch nog goed, maar voldoen absoluut niet aan de huidige eisen van duurzaamheid en van het onderwijssysteem. Lange donkere gangen, saaie eenheidsworst, gesloten lokalen en tochtige, vochtige gebouwen. GAJ | VBW Architecten uit Arnhem maakte een plan voor VSO Mariëndaal en voerde het uit terwijl de lessen normaal doorgang vonden. Van een oud bijna verloederd pand tot een prettig en modern schoolgebouw dat nog decennia vooruit kan.

GAJ | VBW Architecten komt voort uit twee zeer gerenommeerde architectenbureaus uit deze regio met een rijke historie die tot meer dan honderd jaar teruggaat. GAJ uit Arnhem van de grondleggers Jaap de Gruijter, Piet Amsterdam en Jan van der Jagt, realiseerden in de periode 1965 -1980 ontwerpen die je onder de Nieuwe Zakelijkheid kunt rangschikken. Begin jaren `80 vond er een wisseling van de wacht plaats en sinds die tijd was Arie Blokland architect-partner. Vanaf midden jaren `90 is huidig algemeen directeur Liesbeth Renne aan het bureau verbonden. GAJ heeft in de periode vanaf 1980 meer en meer bekendheid gekregen als architectenbureau voor het onderwijs. De letters VBW staan voor Vos, Ten Broeke en Wely. Dit bureau uit Velp is ooit voortgekomen uit het architectenbureau van architect Wim Heineman, destijds een autoriteit op het gebied van restauratie. Vanaf 2010 zijn GAJ en VBW zeer nauw gaan samenwerken dat in 2012 resulteerde in een fusie met Liesbeth Renne als algemeen directeur en Jeroen Soer als architect directeur.

STEVIGE CONCURRENTIE

Het is geen wonder dat een bureau met wortels in de onderwijswereld en in renovatie een concept ontwikkelde voor het renoveren van verouderde schoolgebouwen. Maar er ging wel wat aan vooraf. “We hebben meegedaan aan een tender van Platform31 voor een reeks scholen”, legt Liesbeth Renne uit. Platform31 is een onafhankelijke kennis- en netwerkorganisatie en gaf vorm aan een project rondom aardgasvrije basisscholen. Dat zou moeten bijdragen aan de klimaatdoelstellingen en tegelijkertijd een gezond binnenklimaat voor de scholen hebben. Uit de tender werden drie partijen gekozen, die onder de noemer van ‘koplopers’ een reeks scholen zou gaan aanpakken dat als voorbeeld zou dienen. “Met partners hebben we een mooi concept ontwikkeld en helemaal uitgewerkt met een mooi filmpje erbij waarin we het allemaal toegelicht hadden. Vooral het filmpje gaf veel informatie. Op het ministerie vonden ze ons concept prima alleen hadden we in de tekst niet aangegeven hoe we zagen dat het onderwijs door kon gaan tijdens de verbouwing. Dat hadden we in de film uitgelegd. Echter de film mochten ze niet bekijken en beoordelen, want dat was niet op schrift.” Een teleurstelling, al werden ze aangemoedigd: “Maar ga vooral zo door want het zat heel goed in elkaar.” Met het concept onder de arm, ging GAJ | VBW Architecten de boer op langs scholen, onder meer naar De Onderwijsspecialisten. “Die waren erg enthousiast. De gemeente schreef een tender uit voor Mariëndaal, een school voor speciaal onderwijs en opnieuw hadden we stevige concurrentie. Die tender hebben we wel gewonnen”, vertelt Liesbeth Renne trots. Jeroen Soer vult aan: “De opdracht van de gemeente was om het gebouw geschikt te maken voor deze doelgroep en dat gefaseerd uit te voeren met beperkte tijdelijke huisvesting.”

NIEUWE WARME JAS

In mei 2019 werden de concrete voorbereidingen getroffen, maar in de zomervakantie ging de spa pas echt in de grond. “We zijn in de fasering uit gegaan van het eerst aanpakken van het middengebied; de uitbreiding van de aula en de tussenverdieping”, verduidelijkt Jeroen Soer. “We hebben een nieuwe ingang gemaakt en in het middengebied een nieuwe vloer en een extra verdieping als uitbreiding. De trap is een tribunetrap geworden, zodat er in de aula ook voorstellingen of presentaties gegeven kunnen worden. Met de nieuwe ingang ontsloten we het hele gebouw en op het moment dat dat klaar was konden we eerst de ene en daarna de andere vleugel gaan doen. De rest kon in gebruik blijven, omdat je alles kon bereiken via de nieuwe ingang.” De technische kwaliteit van het gebouw stond centraal, met relatief grote lokalen, brede gangdelen en grote ruimtes. “We hebben ons niet laten beperken door de ‘verkeerde’ indeling van het gebouw. Waar vroeger de docentenkamers zaten hebben we de praktijklokalen gebouwd. Dat was een forse ingreep, maar wel volgens de onderwijsvisie.” Een belangrijke visie van de school was dat de docenten direct benaderbaar moeten zijn voor de leerlingen. “Voorheen zaten de docentruimtes ver weg in allerlei gangetjes. Nu is de docentenkamer een toegankelijke ruimte dichtbij het open gebied. De aula lijkt daardoor op een soort marktplein met daar omheen alle winkeltjes zoals het uitgiftelokaal, het stagebureau, de conciërge, de docentenkamer en de ict-man. Alle zorgruimtes zoals logopedie zitten iets verder naar achter voor de rust, maar ook direct grenzend aan het plein. Op de derde verdieping liggen de lokalen voor de groepen die heel prikkelgevoelig zijn. Die hebben een eigen rustdomein.” GAJ | VBW Architecten heeft de school in een warme jas gestoken met onderhoudsvriendelijke sandwichpanelen. “Daarmee is het uiterlijk is helemaal veranderd, alsof er een nieuw gebouw staat. Bovendien is het pand hiermee tochtvrij en onderhoudsarm. Daarnaast een hele nieuwe installatie en 200 zonnepanelen uiteraard”, aldus Jeroen Soer.

MENS EN MILIEU CENTRAAL

Om zo’n complexe transitie te realiseren is veel overleg nodig met alle betrokken partijen. “Het zijn intensieve trajecten, met heel veel overleg, met vakleerkrachten, met alle onderdelen, over de inrichting, over meubilair, over alles”, weet Liesbeth Renne. “We laten vooral zien aan welke knoppen ze kunnen draaien. Wat houdt het in als we geen tijdelijke huisvesting nodig hebben of als we naar nul op de meter gaan? Dat is interessant voor de opdrachtgever en niet alleen nu, maar ook over twintig à dertig jaar.” Het overleg is nodig om alle eisen en wensen boven realistisch te maken. “Veel is haalbaar en dat vraagt veel van onze creativiteit. We doen nu een vergelijkbare opdracht voor het CIOS van ROC Rijn IJssel op Valkenhuizen, waar de afdeling Veiligheid bij in komt met eigen specifieke praktijkruimtes”, schetst Jeroen Soer. “In Kampen hebben we hetzelfde haalbaarheidsonderzoek gepresenteerd voor het Ichtus College, dus met de fasering, financiële onderbouwing, zonder het onderwijs stil te leggen en met nul op de meter.” Voor de duidelijkheid: GAJ | VBW Architecten pakt niet alleen oude scholen aan. Hun creativiteit zit ook in nieuwbouw of op “Respect voor mens, milieu en samenleving zijn uitgangspunt voor het ontwerp, de realisatie en de exploitatie van onze projecten”, besluit Liesbeth Renne. “De gebruiker staat bij ons centraal. Een interactief proces met gebruikers vormt de basis van onze ontwerpen.” «