De Fruitmotor aanjager circulaire economie in de Betuwe

5 december 2017 11:12

• Duurzaamheid & Innovatie

De Fruitmotor geeft de regionale economie in Rivierenland een stevige duw richting circulariteit. Plus een ecologische impuls. Twee jaar geleden startend met een plan voor het regionaal waarderen van restfruit ontwikkelt De Fruitmotor zich inmiddels als serieuze stimulans voor circulair ondernemen. Dit, ondersteund door DuurzaamDoor, een kennisprogramma van RVO. Telers en anderen in de regio Betuwe profiteren ervan.

Zeg de Betuwe, en we denken aan fruit. Van oudsher is Rivierenland dé plek waar de meeste Nederlandse appels, peren, kersen, pruimen en andere fruitsoorten vandaan komen. Maar in de afgelopen jaren is er wel veel veranderd. Ook hier heeft schaalvergroting toegeslagen toen de nadruk steeds meer op kwantiteit kwam te liggen, in plaats van op kwaliteit. Veel professionele fruittelers kunnen ondanks de schaalvergroting met moeite het hoofd boven water houden. Daardoor stagneert ook de verduurzaming van de Betuwse fruitsector, simpelweg omdat de financiële middelen bij telers veelal ontbreken om die slag te maken.

Meer perspectief

Het moet anders kunnen, vonden enkele bevlogen ondernemers en wetenschappers in het tussen de grote rivieren gelegen gebied. Met een andere benadering en sociale innovatie gebaseerd op circulaire economische uitgangspunten zou het volgens hen mogelijk moeten zijn om de telers weer meer perspectief te bieden en een beter inkomen via een duurzame bedrijfsvoering. En tevens: de regio weer een goede impuls te geven door de opbrengsten binnen de Betuwe te houden en het oude landschap weer in ere te herstellen.

“Het is een soort uit de hand gelopen hobby”, vertelt Peter van Luttervelt, één van de initiatiefnemers. “Ik houd me al lang bezig met trajecten die te maken hebben met verandering en verduurzaming. Door het RVO.nl-programma Duurzaam Door werd ik benaderd met de vraag of ik wilde meedenken over mogelijkheden om deze regio afvalvrij te maken. Prima natuurlijk om ook hier het cradle-to-cradle-principe in praktijk te brengen. Maar ik realiseerde me samen met m’n mede-initiatiefnemers Hilde Engels en Henri Holster al snel dat het om veel meer gaat.”

Volgens Van Luttervelt was de financiële én raadgevende steun van DuurzaamDoor onmisbaar bij het opzetten van het project. De ondernemers zijn gekoppeld aan Het Groene Brein, andere regio’s die meededen aan pilot ‘afvalloze regio’s’ en de regionale duurzaamheidsnetwerken. Daarnaast heeft DuurzaamDoor kennis en financiële steun ingebracht.

Van restfruit tot hoogwaardig product

Dat inzicht vormde de opmaat voor een nieuw initiatief: de Fruitmotor. Een coöperatief initiatief gericht op de inrichting van een beter functionerende, duurzame waardeketen. Van Luttervelt: “Door de gesprekken met telers stuitten we op het fenomeen van het zogeheten restfruit. Fruit dat door een afwijkende vorm of maat misschien minder aantrekkelijk is voor de retail, maar net zo voedzaam en smakelijk als appels en peren in de hoogste kwaliteitsklasse. Totaal gaat dat om iets van 6-7% van de gehele oogst. Dat ging nu voor een absolute bodemprijs van een paar cent per kilo naar het buitenland om er sap van te maken.

We bedachten dat je met dat fruit, dat we inmiddels ‘krenkelaars’ hebben genoemd, prachtige dingen kunnen doen, zoals streekproducten als een mooie cider en appelsprankel maken. Door dit soort hoogwaardige producten te maken willen we de telers een eerlijke (true pricing) prijs bieden. Met deze hogere opbrengst willen we dat de teler investeert in de verduurzaming van zijn gangbare boomgaard.” Dit is dé missie van de Fruitmotor, namelijk zoveel mogelijk gangbare telers helpen hun ‘krenkelaars’ te verwaarden en met deze meeropbrengst hun gangbare boomgaard te verduurzamen, onder de naam ‘Betuwse Krenkelaar’.

Trots

“We zijn begonnen met een appelcider en appelsprankel die via diverse lokale winkels, dorpshuizen en kantines verkocht worden en ook steeds vaker op de kaart verschijnen van restaurants. Er is in veel steden een toenemende vraag naar streekproducten, maar in de Betuwe zelf nog niet. Dus daar werken we nu ook hard aan”, zegt Peter van Luttervelt. Waarom zou je als bedrijf een relatie een fles Franse rode wijn geven, als je ook een streekcider cadeau kan doen? Gelukkig zien we nu dat diverse Betuwse bedrijven onze Betuwse Krenkelaar cider weggeven.”

Reststromen

Intussen richt de aandacht zich ook op het benutten van de pulp. Want als het restfruit in de regio zelf verwerkt wordt, blijft ook de pulp binnen de regionale grenzen. Dat ging vroeger als veevoer naar de koeien, maar tegenwoordig kan dat niet meer. Samen met een paar hogescholen zijn we aan het onderzoeken wat we ermee kunnen. Dan kunnen we ook de pulp als hoogwaardig product verkopen. Want naarmate we meer Krenkelaar-producten verwerken er dus meer telers deelnemen die kunnen gaan verduurzamen, neemt natuurlijk ook de hoeveelheid reststromen zoals pulp toe waar we iets nuttigs mee moeten doen.”

Voor het maken van de cider kan coöperatie de Fruitmotor inmiddels terecht bij een lokale wijnproducent in de Betuwe. Als die z’n wijn eenmaal gebotteld heeft kunnen de tanks gebruikt worden om appels te fermenteren. “Weer een aspect: deze producent kan nu z’n ketels veel efficiënter benutten. En het bottelen, dat nu nog in Duitsland gebeurt, willen we straks ook naar de regio halen.”

Stap voor stap verduurzamen

Met de telers die meedoen met de Fruitmotor is afgesproken dat ze in stappen toewerken naar een duurzame bedrijfsvoering. Daarvoor is samen met universiteit Wageningen een stappenplan bedacht. Het eerste jaar staat in het teken van biodiversiteit. De teler zaait bloemen en plant bijenheesters zodat wilde bijen, nodig voor de bestuiving, op zijn terrein gaan nestelen. Dat komt het landschap te goede, maar zorgt ook voor een betere vruchtzetting – en daardoor een hogere opbrengst.

Het tweede jaar vermindert de teler de bestrijdingsmiddelen, het jaar daarop gaat de aandacht naar bodem en water. Uiteindelijk kan de teler het ‘Milieukeur’ keurmerk krijgen en is hij ‘om’ naar een duurzaam bedrijf. Van Luttervelt: “Ook dat mes snijdt weer aan twee kanten. Door de schaalvergroting is het landschap in de Betuwe saai geworden, met alleen maar laagstammen veelal omheind door coniferenhagen. Als met meer duurzame teelt die coniferen verdwijnen en er een grotere variëteit heesters komt wordt ook het landschap aantrekkelijker. En dat trekt weer meer recreanten aan.”

Pionieren

Vooralsnog moet De Fruitmotor, waar steeds meer partijen in de Betuwe zich bij aansluiten, het als een echte start-up vooral hebben van veel pionieren. Peter van Luttervelt: “Onze missie is zoveel mogelijk fruittelers te laten verduurzamen en dat doen we via de diensten en producten die we via de coöperatie aanbieden. Op termijn moet dat natuurlijk tot een sluitend verdienmodel leiden. Daarnaast is normaal maar een deel van een keten aangesloten, hier is de hele keten vertegenwoordigd in de coöperatie, van teler tot eindconsument en alles wat daartussen zit.

Punt is wel dat het heel moeilijk is om voor de verschillende maatschappelijke innovaties binnen het businessmodel financiële steun te krijgen. Voor technische innovatie zijn allerlei subsidiepotten beschikbaar, maar voor sociale, maatschappelijk innovaties niet. Het past in geen enkel modelletje, en dus is er ook geen subsidie voor. We krijgen nu een bijdrage van Stichting Doen. Daarnaast heeft het coöperatief Stimuleringsfonds van Rabobank West Betuwe ons een bijdrage gegeven voor het maken van communicatiemiddelen en de eerste productie van cider. De steun die we nu vanuit RVO krijgen bestaat uit hulp bij het organiseren van seminars en andere bijeenkomsten. Het kennisprogramma van de rijksoverheid Duurzaam Door brengt ons met tal van partijen in contact. Natuurlijk is dat ook heel welkom.”

Om meer richting te geven heeft DuurzaamDoor sinds korte tijd meer de focus gelegd op de gebieden circulaire economie, energie en klimaat, voedsel, biodiversiteit en water. Daarnaast is er ook meer aandacht voor regionale duurzaamheidsnetwerken, integrale regionale ontwikkeling, integrale gebiedsontwikkeling en de omgevingswet. Meer informatie over DuurzaamDoor: www.duurzaamdoor.nl

Interessant artikel? Deel het: