Conceptueel en circulair bouwen: Een kwestie van samenwerken en vertrouwen

3 april 2024 11:35

• Duurzaamheid & Innovatie

De nieuwe stadsbuurt NDW21 is een goed voorbeeld van circulair en conceptueel bouwen. Meer info: www.ndw21.nl

Ruim 30.000 woningen erbij tot 2030. Dat is de woningbouwopgave in de regio Arnhem-Nijmegen. De grote vraag is: hoe krijgen we dat voor elkaar? Tenslotte zit het tij met alle klimaatdiscussies, stijgende bouwkosten en gebrek aan ruimte om te bouwen niet mee. Conceptueel en circulair bouwen levert een grote bijdrage aan de oplossing. De Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen (GMR) neemt hierin het voortouw.

“In deze regio zijn we vaak erg bescheiden”, zegt Robert Mullink, die als aanjager van conceptueel en circulair bouwen bij de GMR dagelijks met dit thema bezig is. “Maar als we kijken naar onze jaarlijkse bouwprognoses, dan overstijgt de regio de verwachtingen. Onze regio valt op.” Dit komt niet vanzelf, benadrukt Ûltsje van Gorkum, coördinator circulaire bouw en infra bij de GMR. “Het toevoegen van minimaal 30.000 woningen betekent dat we snel, betaalbaar en duurzaam moeten bouwen. Elk van deze aspecten kent uitdagingen.”

Kinderschoenen

Mullink noemt de stijgende kosten als een van deze uitdagingen. “In de afgelopen jaren zijn alleen al de materiaalkosten met meer dan 30 procent gestegen. Vooral veroorzaakt door schaarste. Het gevolg laat zich raden: beleggers haken af, omdat ze geen zekerheden meer hebben dat een bouwproject ook iets gaat opleveren. Onder meer hierdoor komen projecten in gevaar.” Ook de veranderende behoeften zijn een uitdaging. Van Gorkum: “De komende tien jaar blijft er vraag naar eengezinswoningen met een tuintje. Daarna hebben we vooral woonruimte voor eenpersoonshuishoudens nodig. Hoe zorgen we ervoor dat wat we nu bouwen, ook over tien jaar nog in de behoeften voorziet?” En over de uitdaging om snel te bouwen, zegt hij: “Tijdwinst valt te behalen in het verkorten van procedures, door inzet van een eenduidig instrumentarium. Ook boeken we tijdwinst door conceptuele bouw. Alleen staat dit nog in de kinderschoenen, dus ook dat valt niet altijd mee.”

Demontabel bouwen

Toch liggen de antwoorden op deze uitdagingen volgens Mullink en Van Gorkum in conceptueel en circulair bouwen. Waarbij conceptueel staat voor een meer fabrieksmatige aanpak, wat naast tijdwinst mogelijk ook kostenbesparing oplevert. En circulair bouwen zorgt voor het terugdringen van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en dat je rekening houdt met het klimaat, de biodiversiteit en bijvoorbeeld een gezonde leefomgeving. Mullink: “We moeten meer denken aan demontabel bouwen en aan ontwerpen die kunnen voldoen aan nieuwe behoeften.”

Nieuwe bewoners van NDW21 in de Nijmeegse wijk Winkelsteeg. De nieuwe stadsbuurt is een goed voorbeeld van circulair en conceptueel bouwen. Meer info: www.ndw21.nl

Samenwerken als sleutel

Mullink: “Het allerbelangrijkste is om open en transparant met elkaar het gesprek aan te gaan.” Als gesprekspartners ziet hij de gemeenten, bouwers, private partijen, beleggers en financiers. Van Gorkum legt uit dat de ambities van de partijen vaak tegenstrijdig lijken en dat de partijen daardoor gemakkelijk tegenover elkaar komen te staan. “Een opdrachtgever heeft bijvoorbeeld een klimaatambitie, wil natuurinclusief en biobased bouwen en het project moet ook nog betaalbaar zijn. De projectontwikkelaar of bouwer heeft dan de uitdaging met een goed plan te komen, waar ook nog net wat geld aan wordt overgehouden. Tenslotte is dat het primaire belang van een projectontwikkelaar. Voordat je het weet, wordt het financieel zo ingewikkeld dat de partijen tegenover elkaar komen te staan. Zelfs tot in de rechtbank aan toe.” En dat is volgens Van Gorkum en Mullink niet nodig. Wat het gesprek zeker helpt, is inzicht in de effecten en impact van circulariteit. Mullink doet er onderzoek naar. “Vanuit deze informatie kunnen partijen gezamenlijk kijken naar de ontwikkeling en uiteindelijk hoe ze het plan operationeel kunnen maken”, legt hij uit.

Circulair en conceptueel bouwen gaat niet alleen de grote partijen aan, óók mkb-ondernemers spelen een wezenlijke rol

Impactladder

Een meet- en aanjaaginstrument dat de GMR hiervoor zelf ontwikkelde, is de ‘conceptueel circulair bouwen ladder’. Deze meet onder andere het gebruik van primaire grondstoffen in een project. De ladder geeft ook inzicht in het gebruik van secundair en biobased materiaal, de mate waarin het project af te breken en weer opnieuw op te bouwen is en hoe gezond het bouwwerk is. Van Gorkum: “De ladder komt tegemoet aan de sterke wens van een eenduidig instrumentarium. Bouwers en ontwikkelaars lopen vaak vast op de stapeling van ambities. Die ambities wisselen per project en vaak ook nog gedurende het project. Eigenlijk zeggen ze: ‘Wij kunnen maken wat je vraagt, maar help ons door consistent te zijn in wat je vraagt’.” De ladder blijkt een succes”, zegt Mullink. “Stel dat uit de ladder een circulariteit van 10 procent blijkt, dan kunnen de partijen samen kijken naar eventueel ander materiaalgebruik waardoor een hoger percentage wordt bereikt. De ladder geeft zelfs advies over alternatief materiaalgebruik.”

Bestuurlijk overleg

Om het transparante gesprek te bevorderen, is de GMR gestart met het initiëren van informeel bestuurlijk overleg. Hierbij zitten de bestuurders van gemeenten en de ontwikkelaar met elkaar aan tafel en worden besluiten genomen op basis van informatie die open en transparant is gedeeld. “Dus loopt een project tegen een blokkade aan, dan kijken de partijen in gezamenlijkheid wat wettelijk wel en niet kan. Het jij-bakken haal je met een informeel bestuurlijk overleg weg. De sfeer wordt vanzelf aangenamer, er wordt echt samengewerkt en er ontstaat vertrouwen”, zegt Mullink. Succesvolle voorbeelden zijn de Nijmeegse projecten DUET en NDW21. In dit laatste project werkten niet alleen vier Nijmeegse woningcorporaties, de ontwikkelaar en de gemeente open en transparant samen, ook werd door onder meer slimme materiaalkeuzes een circulariteit van maar liefst 65 procent behaald. Een extreem hoog percentage. Bovendien is het project een goed voorbeeld van toekomstbestendig bouwen. “Wonen, ondernemen en ontmoeten vinden in NDW21 naast elkaar plaats, dus vermenging van functionaliteiten. Het zijn ook nog eens verplaatsbare, conceptueel vervaardigde woningen. Het project kan helemaal uit elkaar worden gehaald en ergens anders weer worden neergezet”, schetst Mullink.

Oproep aan het mkb “De wil in de regio is er absoluut”, zegt het tweetal dat daarbij ook een oproep doet aan het mkb. “Deze ontwikkeling gaat niet alleen de grote partijen aan, óók mkb-ondernemers spelen een wezenlijke rol. De GMR denkt graag mee over bijvoorbeeld materiaalgebruik en zelfs over financieringsmogelijkheden. Circulair en conceptueel bouwen biedt alle partijen in het hele bouwproces kansen. Laten we het vooral samen doen. Alleen zo realiseren we die ruim 30.000 woningen snel, betaalbaar en duurzaam.” «

Interessant artikel? Deel het: