Ambachtelijk gebrouwen bier met een Gronings karakter

10 mei 2021 14:00

• Bedrijfsreportages

In 2017 is Harm Verweij gestart met Brouwerij Westerwolde in buurtschap ‘Over de Dijk’ tussen Vlagtwedde en Sellingen. Zoon Thijs hielp mee en is inmiddels mede-eigenaar. In een tot brouwerij omgebouwde schuur worden meer dan vijftien soorten speciaalbier door hen met zorg, liefde en aandacht gebrouwen. Dit alles wordt gerealiseerd met natuurlijke lokale grondstoffen zonder kunstmatige toevoegingen, omdat ‘puur natuur’ bij hen hoog in het vaandel staat en alleen het beste goed genoeg is.

De voorgeschiedenis

Ik heb een interview met Harm en zijn vrouw Marende wat plaatsvindt aan de grote tafel in de gezellige leefkeuken van hun boerderij, waarachter de brouwerij gevestigd is. Het geheel bevindt zich op een prachtige locatie met weidse uitzichten op het Groninger landschap. Onder het genot van een paar bakken koffie geniet ik van de verhalen van dit gepassioneerde ondernemersechtpaar.

Harm is in 1969 in dezelfde boerderij geboren waar zijn vader toen al een boerenbedrijf runde. Hij groeide er als jongen mee op en reed op zijn tiende al op de tractor. Vanaf zijn twintigste had hij met zijn vader en zijn broer een bedrijf met melkvee, fokzeugen en akkerbouw. In 1995 stopte Verweij senior ermee en gingen de beide broers samen verder. Op 1 januari 1999 scheidden ook hun zakelijke wegen en ging Harm, samen met Marende, alleen door tot 2005. Toen besloten zij ook om ermee te stoppen. Harm werd bedrijfsleider in een groot vleesvarkensbedrijf met gemiddeld vijfenvijftighonderd varkens die als biggen van drieëntwintig kilo binnenkwamen en opgemest werden totdat ze slachtrijp naar de slachterij gingen. Dat heeft hij anderhalf jaar volgehouden totdat hij er, naar eigen zeggen, knettergek van werd. “Ik zat altijd door het glas naar buiten te kijken wat de akkerbouwers in de omgeving aan het doen waren.”, aldus Harm, “Ik voelde me opgesloten en wilde naar buiten.”

Na een zoektocht met wat omwegen, waarin Harm gaandeweg ontdekte dat hij onmiskenbaar een buitenmens is, zijn Marende en hij in 2007 met De Weyde Kwekerij begonnen; een buitenkwekerij in snijheesters die ze nog steeds hebben. Vanaf het begin teelden ze diverse soorten wat ze in de loop der jaren uitgefilterd hebben tot de Ilex Verticillata, de bekende Hulst met rode of oranje besjes wat vaak verwerkt wordt in kerststukjes, de Viburnum Compactum, die in Nederland ook wel bekend is als de Gelderse Roos, en tien soorten pioenrozen. Van de twee Hulstsoorten en de Gelderse Roos worden de takken geoogst die vervolgens naar de veiling gaan en de pioenrozen worden uitsluitend gekweekt voor verkoop aan huis.

Marende is haar werkbare leven begonnen in de zorg waarmee ze gestopt is toen hun beide kinderen, de tweeling Thijs en Marline, geboren werden. Het moederschap combineerde ze met de nodige werkzaamheden in het boerenbedrijf wat ze samen met Harm tot 2005 runde. Toen ze het bedrijf verkocht hadden en Harm bedrijfsleider werd in het vleesvarkensbedrijf, ging Marende aan het werk als assistent-makelaar. Naast hun boerderij staat een grote boerderij die ook van hen is en die ze verhuren als vakantieboerderij. Marende regelt daar voornamelijk alle zaken. In combinatie met haar vele werkzaamheden in de kwekerij en het draaiende houden van een gezin, werd het dermate druk dat ze na zes jaar gestopt is bij het makelaarskantoor. Sinds het ontstaan van Brouwerij Westerwolde regelt ze daar, naast al deze werkzaamheden, alle administratieve zaken en doet ze hand- en spandiensten zoals bezorging en dergelijke.

Van liefhebberij naar brouwerij

De brouwerij is ontstaan vanuit een hobby. Harm dronk zijn eerste aparte biertje in zijn militaire diensttijd. “Ik was gelegerd in Assen”, aldus Harm, “en we gingen met een vaste ploeg van vier man regelmatig naar Café ‘De Witte Brug’, waar we tijdens het poolbiljarten genoten van heerlijke stokbroden gezond met een Duveltje erbij. Later ontdekte ik Hertog Jan Grand Prestige, van waaruit mijn liefhebberij voor speciaalbier echt begon te groeien. In 2012 kreeg ik voor Vaderdag een emmertje met stroop waar je dan warm water met een zakje gist bij doet en dan heb je bier. Ik werd nieuwsgierig naar het proces wat daaraan vooraf gaat en ben toen naar een speciale groothandel gegaan, waarvan de eigenaar een avond de tijd nam om mij het een en ander uit te leggen, met als gevolg dat ik met een kofferbak vol spullen, waaronder een goed boek met een internetcursus en een kookketel, weer naar huis ging. En zo is het begonnen.” Harm begon in huis. Maar het brouwproces zorgt voor een sterke lucht en de bijbehorende damp veroorzaakt flink wat vocht, waardoor hij na ruim een jaar genoodzaakt was om een andere plek te zoeken voor zijn hobby. Op het erf stond een vervallen schuurtje waar Harms opa ooit met varkens begonnen is. Hij kocht er een boiler bij en zette zijn hobby voort in de schuur.

In eerste instantie werkte hij met de recepten uit het boek van de groothandel, maar hij begon op een gegeven moment zelf te experimenteren met hop, gist en kruiden. Zijn eerste doelgroep bestond uit de directe buren die ook zo eerlijk waren om te zeggen wanneer een bier of pils minder geslaagd was. Zo ontwikkelde Harm zich en had hij al snel een paar lekkere soorten in zijn assortiment. Harm: “Sommige recepten ontstaan per ongeluk. Het recept van de Frisse Pils, zoals we die nu hebben, is ontstaan doordat ik te weinig hop had. Daar kwam ik pas achter toen het brouwsel klaar was en ik met het kookproces zou beginnen. Ik moest dus wat anders bedenken qua middelen die het konden vervangen, met als resultaat dat we nu met vijf soorten hop brouwen in plaats van met twee. Zo had ik dat ook een keer met een Gerstewijn. Dat is een amberzoet fruitig bier met een laag koolzuurgehalte en een alcoholpercentage van twaalf procent. Daar verkeek ik me op de hoeveelheid gist die ik had, waardoor ik juist een hele lekkere speciaalbier ontwikkelde.”

De officiële start

Harm heeft de brouwerij gedurende vijf jaar hobbymatig doorontwikkeld. Omdat hij professioneel verder wilde gaan, is de vervallen schuur in die periode verbouwd en is Brouwerij Westerwolde officieel op 23 september 2017, de dag dat hij achtenveertig werd, van start gegaan. “We waren er ook aan toe.”, aldus Harm, “We hadden drieduizend flesjes op voorraad en twee vijfhonderd liter tanks. Dat leek ons heel wat. Maar Thijs Dijkstra, van Drankenspeciaalzaak ‘Bij Thijs’ uit Vlagtwedde, was heel enthousiast over ons initiatief en belde ons 24 september op met de mededeling dat hij die avond een gemeentevergadering had waarbij hij ons bier wilde schenken. De volgende morgen kreeg ik een app van hem waarin hij me meldde dat hij de hele voorraad kocht en dat de gemeente ons bier in hun kerstpakket wilde hebben. Ik heb toen direct maar twee tanks bijbesteld.”

De brouwerij beschikt inmiddels over vier vijfhonderd liter tanks en drie duizend liter tanks. Zo kunnen er diverse soorten tegelijkertijd gebrouwen worden. De ‘hardlopers’ zoals Harm mooi verwoordt, gaan in een duizend liter tank en voor de bieren die wat rustiger gaan qua verkoop zijn de vijfhonderd liter tanks ideaal.

Bier met karakter

Zoon Thijs is van jongs af aan meegegroeid in de brouwerij. Hij begon met een technische opleiding, maar maakte een switch naar de bierbrouwersopleiding in Schiedam. Deze opleiding heeft hij met succes afgerond en hij is nu hoogstwaarschijnlijk de jongste bierbrouwer van Nederland en werkt fulltime in Brouwerij Westerwolde. Harm werkt parttime in de kwekerij én parttime in de brouwerij.

Harm en Thijs streven met de brouwerij naar bier met karakter. Harm legt uit wat dat inhoudt: “Als je liefhebber bent, zoek je naar de diepgang in het bier en die wordt veroorzaakt door de verschillende ingrediënten. Daarbij geldt de regel dat je smaak moet leren waarderen. Als je alleen maar pils gewend bent en je drinkt voor de eerste keer een Imperial Stout, dan schrik je. Neem bijvoorbeeld onze Imperial IPA, ‘Thijs & Thijs’. Daar heeft Thijs het recept voor ontwikkeld. Als je dat bier niet kent, moet je wel even wennen, maar ga je het steeds meer waarderen naarmate het glas leger wordt. En dat vind ik de mooiste bieren. Want bier hoort niet af te vlakken na de eerste paar slokken, maar het moet juist precies andersom gaan.”

Harm heeft een mooi voorbeeld waarbij het vakmanschap van vader en zoon Verweij naar voren komt: “Wij hebben een Guinness gemaakt die ik heb laten proeven door een groep Engelsen die via een organisatie bij ons kwamen voor een bierproeverij. Hun enige commentaar was dat er te veel koolzuur in zat. Dat had ik wel verwacht, want zij houden van plat bier wat in de pub opgepompt wordt. Maar omdat koolzuur de smaak juist omhoog haalt, blijven wij dat ook zo maken. En zij waren het er unaniem over eens dat de smaak top was!”

Als ik Harm vraag wat Brouwerij Westerwolde onderscheidt van andere brouwerijen, reageert hij eerst wat afhoudend, omdat hij andere lokale brouwerijen net zo hoog inschat en ervan overtuigd is dat alle ambachtelijke bierbrouwers vanuit eenzelfde passie met hun vak bezig zijn. Maar als ik dan de vergelijking trek naar een gemiddelde grote brouwerij, is hij heel duidelijk. “Dat is massaal en de smaak moet altijd exact hetzelfde zijn.”, aldus Harm, “Maar bij ons mag er best wat variatie in zitten. Natuurlijk moet elk soort bier herkenbaar zijn aan de smaak, maar die mag per brouwproces best wel een tikkie anders zijn. Dat is ook de charme van een ambachtelijk brouwproces. Verder onderscheiden we ons natuurlijk duidelijk van de zogenaamde huurbrouwer, die zijn pils of bier laat brouwen door een grote commerciële brouwerij om het vervolgens onder een eigen etiket op de markt te brengen.”

Zoveel mogelijk lokale grondstoffen, waaronder bronwater

Harm en Thijs werken zoveel mogelijk met lokale grondstoffen. Tot hun spijt lukt dat nog niet met de mout. Het is hun wens om gerst uit Groningen in de regio tot mout te laten verwerken. Dat zou dan moeten gebeuren bij Mouterij Kiemkracht van De Graanrepubliek in Bad Nieuweschans, maar daar zijn de faciliteiten helaas nog niet voldoende aanwezig om dat te realiseren. Dus voor mout zijn ze nu nog aangewezen op het buitenland, waar ze een Engelse en een Belgische leverancier hebben. Harm staat garant voor de kwaliteit van de beide moutsoorten en benadrukt daarbij dat de mout niet willekeurig gebruikt wordt. Het ene soort bier wordt uitsluitend met de Engelse mout gebrouwen en het andere soort met de Belgische. Het is niet zo, dat wanneer er een tekort is aan de betreffende moutsoort, dat het dan vervangen wordt door de andere moutsoort, want dan ontstaat er onherroepelijk een verandering van smaak in het bier.

Het bier wordt gebrouwen met lokaal bronwater vanuit het pompstation in Sellingen. Dit water heeft een hele zachte smaak wat terug te vinden is in de bieren. Harm: “Het is zelfs al zo dat we vanuit Sellingen gebeld worden wanneer er een onderhoud in de planning staat, zodat ik weet wanneer ik even geen water moet afnemen. Want gedurende de onderhoudswerkzaamheden komt dat van elders en dat water is harder en bevat meer kalk, wat de smaak van het bier negatief beïnvloedt.”

De familie Verwey beschikt zelf ook over een bron. Die is voor het laatst gebruikt in de melkvee- en varkenshouderij. Harm herinnert zich dat dit water ook heel zacht van smaak is en hij wil daar in de toekomst proeven mee doen in de brouwerij.

Het assortiment en de afzet

Als een bier ‘onder een etiket is’, is het goedgekeurd door Harm en Thijs en is er sprake van een officieel bier.

Tot het gevarieerde ‘Westerwolde-assortiment’ behoren onder andere de Summer of ’69 (3,5%), Frisse Pils en Rijke Pils (5.5%), Bockbier (7,2%), Sterke Blonde (7,8%), Tripel en Tripel Zwarte Bes (8,5%), de Imperial IPA Thijs & Thijs (8,5%), Imperial Stout (11%) en twee soorten Gerstewijn (12%).

De Tripel Zwarte Bes is een tripel bier met biologisch geteelde zwarte bessen van eigen erf.

Onder de vaste afnemers bevinden zich diverse slijterijen en drankenspeciaalzaken, horecabedrijven, campings, een supermarkt en een bowling in Groningen en Drenthe. Verder is er veel particuliere afzet, waarvoor de brouwerij het hele jaar door elke zaterdag geopend is van 11.00 tot 15.00 uur. In de zomerperiode is de brouwerij meerdere dagen in de week geopend en vinden ook veel toeristen hun weg naar de Burgemeester Buiskoolweg 35 in Vlagtwedde.

Naast de diverse eigen bieren worden er ook nog verschillende karakteristieke soorten gebrouwen voor afnemers die het bier onder hun eigen vlag verkopen, zoals de Roeghe Blonde en de Roeghe Tripel voor Restaurant Roegh in Vlagtwedde, Backstage Blond voor Theater Geert Teis in Stadskanaal en De Prior en de Zware Monnik (een tripel en een gerstewijn) voor Restaurant Boschhuis en het Klooster in Ter Apel.

Brouwerij Westerwolde organiseert, voor personeelsuitjes en andere groepsfeesten, bierproeverijen tot maximaal vijfentwintig personen. De mensen kunnen dan zes soorten bier proeven met bijpassende hapjes. En ondertussen vertelt Harm alle ins en outs over bierbrouwen en is er uiteraard gelegenheid tot het stellen van vragen.

Daarnaast kunnen ondernemers bij de brouwerij terecht voor leuke relatiegeschenken. Die worden op maat gemaakt en op biologische wijze samengesteld in samenwerking met onder anderen een kaasmakerij en een slagerij uit de directe omgeving. En naast een paar heerlijke biertjes kan een glas van de brouwerij natuurlijk niet ontbreken.

Verder liggen er plannen op tafel om een terras met picknicktafels te realiseren, zodat passanten op locatie kunnen genieten van een biertje. Ook dit zal dan niet alleen tot de zaterdag beperkt zijn.

Tekst: Leo Singor

Interessant artikel? Deel het: