Re-integratie arbeidsbeperkten is kansrijk

6 februari 2017 11:21

De arbeidsmarkt trekt aan. Dat is goed nieuws voor werkgevers en werknemers. Toch zijn er nog aardig wat werkzoekenden in de kaartenbakken van uitkerings-instanties. Hoe komen die weer aan een baan? In het praktijkhuis Human Resource Management van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen wisselen arbeids-deskundigen van gedachten.

De cijfers liegen er niet om. De Nederlandse economie is stabiel en groeit gestaag verder met 1,8 % in 2016 en 2 % in 2017. Het aantal banen neemt in twee jaar tijd met 209.000 toe en jaarlijks ontstaan er zo’n 870.000 vacatures, meldt uitkeringsinstantie UWV. Kan Werner van der Linden, directielid van het Werkbedrijf Rijk van Nijmegen zichzelf eerdaags gaan inschrijven als werkzoekenden omdat iedereen in Nederland aan het werk is? Hij moet lachen om het idee. En schat in dat het zo’n vaart niet zal lopen.

Werner van der Linden: “We merken inderdaad dat er meer vraag is naar mensen die kunnen werken. Een directeur van een groot schoonmaakbedrijf zei: ‘Degene die over enkele jaren de markt bepaalt is niet degene die het werk heeft, maar degene die de juiste mensen heeft’. Mensen worden het schaarse goed. We hebben ongeveer 15.000 werkzoekenden in het Rijk van Nijmegen. Gelet op die aantrekkende arbeidsmarkt zou je denken dat die allemaal snel werk vinden. Maar dan kom je op het aloude probleem van de frictie; mensen die niet helemaal passend zijn op functies. Daar ligt dan ook een uitdaging. Niet meteen mensen uit het buitenland halen, maar onze eigen mensen op die functies terecht laten komen. Ik denk dat we daar de komende jaren nog druk mee zullen zijn.”

Werner van der Linden denkt dat scholing een goed instrument is om mensen aan het werk te krijgen. De re-integratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt moet wat hem betreft plaats vinden op de werkplek. “Er moet een werkplek zijn en dan gaan we scholen. Daar kunnen ze werknemersvaardigheden leren. Want alleen met het diploma, redden ze het niet.”

Frans Steehouder, directeur van uitzendorganisatie WerkDirekt, plaatst een kritische noot bij de scholingskeuzes van het Werkbedrijf: “Er wordt inderdaad opgeleid, bijvoorbeeld tot heftruckchauffeur, maar als ik in mijn kaartenbak kijk, dan zijn het toch de vakmensen, de tegelzetters, timmerlieden die ik nodig heb. We hebben ons als BV Nederland tekort gedaan door niet op te leiden in de functies die we nú nodig hebben.” Bert Blonk, netwerker voor het Gelders Arbeidsmarktmodel kent ook zo’n voorbeeld van een tekort aan de juiste werknemers: “Naar aanleiding van het Manifest voor betere ouderenzorg heeft de regering 100 miljoen vrij gemaakt. Maar dat geld is bestemd voor functies waar niemand voor te krijgen is. Blijkbaar hebben we daar als opleiders een gat laten vallen.”Het onderwijsveld onderkent de problematiek.

Annet de Lange is lector Human Resource Management. Het lectoraat is gevestigd in het Gelders Praktijk Leerhuis, een praktijkomgeving, waar onderwijs, onderzoek en werkveld samenwerken. Er wordt gestudeerd op de thema’s human resource management, arbeidsmarkt en duurzame inzetbaarheid. Annet de Lange herkent de opmerking van Frans Steehouder: “Dat hebben we vanuit de HAN ook geconstateerd en daarom zijn we dit Gelders Praktijk Leerhuis gestart. Hier kijken we kritisch hoe wij kunnen helpen met dit soort ingewikkelde maatschappelijke problemen. Dat doen we door het bundelen van krachten of inzichten uit verschillende opleidingen binnen de HAN.”

“Er moet een werkplek zijn en dan gaan we scholen”

Sarah Detaille is net aangesteld als Associate Lector Arbeidsmarkt en Onderwijs bij de HAN (onderdeel van het lectoraat Human Resource Management). Ze vult aan: “We willen ons richten op de domeinen Onderwijs, Zorg & Techniek. We zien ook dat er veel lagere en middelbare beroepen verdwijnen. Er blijft vraag naar superspecialisten en handarbeiders, maar de middenmoot van mbo-ers verdwijnt. Functies worden vervangen door techniek. Hoe zorgen we dat die mensen ook aan een baan komen?”

Sarah Detaille signaleert nog een tweede probleem: “Vijftien procent van onze studenten heeft een functiebeperking (Lichamelijk of cognitief). De HAN is op dit moment bezig om de ondersteuning voor deze doelgroep te optimaliseren. Enerzijds willen we ervoor zorgen dat er ondanks een beperking gelijke kansen ontstaan in het onderwijs en dat de doelgroep voldoende handvatten krijgt om een studie te kunnen afmaken. Anderzijds richten we ons op de transitie van school naar werk van kwetsbare jongeren in de regio. Dat doen we in samenwerking met de Provincie Gelderland, het UWV/ Werkbedrijf en Werkgevers in de regio. We maken afspraken met werkgevers om de transitie van school naar werk voor deze groep kwetsbare jongeren goed te laten verlopen.”

Basisloon

Frans Steehouder weet dat er kleinschalige initiatieven zijn op het gebied van technische scholing. Hij noemt Het Ambachtsplein en initiatieven van zzp’ers die om vakmensen zitten te springen. Maar hij refereert aan een ander thema in het maatschappelijk debat over de arbeidsmarkt: “We staren ons blind op betaalde arbeid. Ik denk ook dat inkomen liefst uit arbeid moet komen. Dat juich ik toe want het bevordert de basisbehoefte van mensen om gewaardeerd te worden. Maar als we iedereen een basisloon geven, dan kan iedereen op zoek naar wat het beste bij hem of haar past. Als je werk doet dat echt bij je past, dan heb je er meer plezier in. Dan houd je dat langer vol. Mensen dwingen naar een baan, daar moeten we van af.

Annet de Lange is gefascineerd door de discussie rond het basisloon. Dat moet mensen de kans geven op betekenisvol werk. Maar wat is dat precies? Zouden we niet veel kunnen winnen door op een andere manier naar vrijwilligerswerk te kijken? Annet de Lange: “Er is veel onbetaalde arbeid in onze economie, dat wij niet op waarde schatten. Neem werk in de terminale zorg. Dat doen vooral vrijwilligers. Die zorg wordt heel erg gewaardeerd, maar het wordt niet als arbeid gewaardeerd. Als je zorgt voor verbetering in de terminale zorg en je maakt uren om patiënten bij te staan, dan zie ik dat als economisch betekenisvol werk. Tegenover dat nuttige werk mag loon komen te staan.

Het begrip arbeid mag wat mij betreft op die manier bediscussieerd worden.” Ook de werkdruk binnen het onderwijs kan volgens haar met – betaalde - oplossingen, in trainee-constructies, door meer mensen gedragen worden. Annet de Lange meldt in dit verband dat ze mede-organisator is van een landelijk congres op 3 november over de inclusieve arbeidsmarkt. Dat doet ze in samenwerking met instituut GAK en stichting Enspiratie (sociaal ondernemers Theo Duijker en Bram Hanstede). Ze is ook bezig met een onderwijs handboek over het thema.“Maar dan zal toch iemand zijn portemonnee moeten trekken”, plaatst Werner van der Linden als reactie op het idee om een deel van het vrijwilligerswerk te gaan betalen. “Binnen het Werkbedrijf hebben we daar de mogelijkheden toe. Een deel van de loonkosten kan het werkbedrijf mee financieren. Dat geldt dan voor mensen met een handicap.”

Ontslagrecht

Lex Rutten, arbeidsrecht advocaat bij Hekkelman Advocaten & notarissen, vindt dat er mooie woorden gesproken zijn, maar grijpt in. Basisloon vindt hij een ander woord voor een uitkering. Daarmee roep je de werkloosheid geen halt toe. Lex Rutten: “Het ontslagrecht is nog nooit zo star geweest als sinds 1 juli 2015 toen de Wet werk en zekerheid werd ingevoerd. Als ik als werkgever zo dapper ben om een kwetsbare persoon in dienst te nemen, iemand met een arbeidshandicap, en het blijkt niet te werken, dan raak ik hem niet meer kwijt. Het risico ligt nu volledig bij de werkgever. Hij moet bij ziekte niet alleen gedurende twee jaar loon doorbetalen ook geldt tijdens ziekte een opzegverbod. Al die bescherming zorgt er juist voor dat kwetsbare mensen op de arbeidsmarkt minder kansen krijgen in plaats van meer.

Verkort de doorbetalingsverplichting bij ziekte, en beperk ook de ontslagbescherming.”Ook Annet de Lange heeft zo haar bedenkingen. Flexibiliteit moet volgens haar wel gecombineerd worden met veiligheid, in de vorm van gratis of goedkoper onderwijs en zorg. Zo is het in Scandinavische landen geregeld. Het biedt mensen die werkloos worden de kans om zich om of bij te scholen. Permanente educatie staat er hoog in het vaandel. De bijstand in Nederland biedt die mogelijkheid niet. “Vanuit de Bijstand zit je vast zonder gratis goede scholing.” De Gezondheidsraad, een adviescommissie voor Sociale Zaken waar Annet de Lange zitting in heeft, denkt na over dit soort thema’s. Lex Rutten schat in dat er na de verkiezingen in maart nieuwe kansen komen op de arbeidsmarkt. Hij durft er een fles wijn op te zetten dat de WWZ zal worden aangepast.

Netwerkbouwer

Bert Blonk kaart de problematiek op de arbeidsmarkt aan vanuit het gezichtspunt van het Gelders arbeidsmarktmodel: “Ik voel me verbinder-netwerkbouwer. Ik merk dat het heel belangrijk is om breed met elkaar te zoeken naar oplossingen. Intersectoraal. In de regio Tiel zijn veel mensen die laag opgeleid zijn in de zorg. Daar is een overschot. Ze hebben in hun verleden in hun schoolvakanties hun eerste geld in de tuinbouw verdiend. De Polen trekken zich terug uit die sector en we onderzoeken of er weer ruimte is voor deze laag opgeleide mensen uit de zorg. Het gaat erom creatief te schuiven met overschotten en tekorten. Wij brengen het grote geheel in kaart en brengen door breed samen te werken veranderingen aan.

Bert Blonk signaleert ook dat het ministerie van Economische Zaken een verdrievoudiging verwacht van de recreatiemogelijkheden in het rivierengebied rond de Betuwe. Wie stappen daarin? Hoe combineer je talenten? Hij geeft verschillende voorbeelden van mensen die hun oude baan opgaven en nu een Bed and Breakfast runnen of rondleidingen in de natuur geven voor toeristen. “Dat vraagt wel flexibiliteit van mensen. Ik neem werknemer en werkgevers graag mee in een andere manier van denken over de arbeidsmarkt. Waar we uitkomen, geen idee. Ik hoop om te beginnen op een gezamenlijke inspanning.” Bert Blonk is met provincie en Oost NV in gesprek over de organisatie van een congres met 300 CEO’s van grote en kleine bedrijven die ambassadeur kunnen worden van het gedachtengoed ‘Hoe ga je het talent van alle mensen in Gelderland gebruiken?’

Flexibiliteit

Sarah Detaille ziet die flexibiliteit al terug in het onderwijs: “Als hogescholen hebben we de plicht om onze studenten flexibel op te leiden. Studenten worden niet opgeleid voor een beroep, maar als professional, met universele vaardigheden, die ze ook in andere beroepen kunnen gebruiken. Studenten moeten zich bewust zijn dat ze voor een beroep worden opgeleid, maar misschien ergens anders gaan werken. We geven studenten regie vaardigheden mee, zodat ze richting kunnen geven aan hun eigen loopbaan.” Studenten met een functiebeperking verdienen wat haar betreft een extra steuntje in de rug. Docenten moeten leren omgaan met deze doelgroep. Ze moeten de studenten met een functiebeperking leren om bij werkgevers aan te geven waar ze goed in zijn en wat ze nodig hebben om goed te kunnen functioneren.

Ook werkgevers kunnen bijdragen aan een soepele overgang, van studie naar werk kunnen creëren voor deze doelgroep. Het regionaal arbeids mobiliteitscentrum ACE en Inclusief Ondernemers netwerk ION helpen daarbij. Sarah Detaille: “Kan een werknemer met autisme goed functioneren in een kantoortuin of juist beter in een aparte kamer? Goede afstemming is helpend. We willen graag dat de studenten een goede eerste ervaring hebben, want de eerste ervaringen met werk zijn vaak kenmerkend voor het vervolg van de carrière.” Frans Steehouder denkt dat die afstemming tussen overheid, werkgever en onderwijs hard nodig is. Hij verplaatst zich in de rol van de werkgever: “Een ondernemer wordt afgerekend op winstcijfers en vindt het lastig om iemand met een arbeidsbeperking binnen te halen. De bakker op de hoek kan niet iemand met een beperking in dienst nemen, daar heeft hij de tijd niet voor. Ook willen ondernemers graag onder Social Return uit. Hoewel sociaal ondernemen een goede sticker op je bedrijf is.”

Irma de Vries is adviseur arbeid en gezondheid bij TIGRA gezondheidsmanagement. Ze snapt de invalshoek van Frans Steehouder, maar weet uit ervaring dat werknemers met een beperking heel snel gewaardeerd worden. Ze vertelt over haar werk: “Wij worden vaak ingezet voor duurzame inzetbaarheid. We gebruiken health checks om de inzetbaarheid van medewerkers te meten. Dit omvat het werkvermogen, leefstijl en arbeidsgerelateerde klachten. Met een fysieke inspanningstest (bukken, tillen, hoog reiken, fijne motoriek) meten we aanvullend of de medewerker in staat is zijn/haar specifieke werkzaamheden uit te voeren.

De health checks en fysieke inspanningstesten zijn bedoeld om te onderzoeken of mensen fit zijn voor hun werk. Heb je nog plezier in je werk? Ben je vitaal genoeg voor je werk? Hiermee schatten we het risico in of iemand op korte termijn uitvalt. We bespreken de resultaten met de individuele werknemer en koppelen hier concrete acties aan. Met een overzichtelijk dashboard met daarin één getal voor inzetbaarheid, is werkvermogen en gezondheid eindelijk meetbaar én daardoor stuurbaar in organisaties.”Werner van der Linden roept tenslotte ondernemers op zich aan te sluiten bij het ION, het netwerk van en voor ondernemers die mensen met een beperking in dienst hebben en daarmee bijdragen aan een inclusieve arbeidsmarkt. «

Tekst: Paul de Jager / Fotografie: Jacques Kok

Interessant artikel? Deel het: